Zaburzenia odżywiania u mężczyzn: wyniki 8-letnich badań

Zaburzenia odżywiania wśród mężczyzn to temat rzadko podejmowany przez badaczy. Znacznie więcej publikacji dotyczy kobiet, zwłaszcza grupy poniżej 35. roku życia. Naukowcy z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego przeanalizowali częstość zaburzeń odżywania wśród polskich mężczyzn, którzy zgłosili się do leczenia za pośrednictwem Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) w latach 2010–2017.

Przeanalizowano cztery rodzaje zaburzeń odżywiania (zgodnie z klasyfikacją chorób ICD-10) tj. dwie postacie anoreksji: jadłowstręt psychiczny – AN i jadłowstręt psychiczny atypowy – BN oraz dwie postacie bulimii: bulimia psychiczna – BN i bulimia atypowa

Kogo badano?

Autorzy raportu poddali retrospektywnej analizie dane pacjentów, którzy w okresie od stycznia 2010 roku do grudnia 2017 roku odbyli przynajmniej jedną wizytę w przychodni lub pozostali pod opieką szpitala, przy czym zdiagnozowano u nich zaburzenia odżywania (wg kryteriów WHO). Badanych podzielono na 9 grup wiekowych. (poniżej 10 lat, 11–20, 21–30, 31–40, 41–50, 51–60, 61–70, 71–80 oraz ≥81).

Badania przeprowadzono w ogólnej populacji pacjentów korzystających z państwowej opieki medycznej. W badaniu zastosowano klasyfikację ICD-10 i konsultację psychiatryczną (Światowa Organizacja Zdrowia, 2004), co łącznie pozwoliło zwiększyć rzetelność uzyskanych danych. Jednocześnie jednak skoncentrowanie się wyłącznie na występowaniu zaburzeń odżywiania u pacjentów korzystających z państwowej opieki medycznej stanowiło pewien rodzaj ograniczenia. Na podstawie obserwacji klinicznych wydaje się, że w prywatnych ośrodkach dla pacjentów z zaburzeniami odżywiania przebywa rocznie od 0 do 2 mężczyzn.

Kolejnym ważnym ograniczeniem badania jest to, że uwzględniono tylko pacjentów, którzy celowo szukali pomocy medycznej, a zatem byli zaangażowani w leczenie. Liczba pacjentów, którzy odmawiają poddania się leczeniu lub nie są świadomi swojej choroby, pozostaje nieznana.

Anoreksja

Wśród badanych dominował jadłowstręt psychiczny. Poziom zaburzenia wygląda u mężczyzn stosunkowo stabilnie, przy czym największą grupę stanowili mężczyźni w wieku od 11 do 30 lat. Po 40 roku życia liczba mężczyzn ze zdiagnozowanym AN zmniejszyła się. Atypowa anoreksja była najczęściej diagnozowana u mężczyzn w wieku 11–20 lat. Po 20. roku życia liczba mężczyzn ze zdiagnozowanym jadłowstrętem psychicznym znacznie się zmniejszyła. W przypadku mężczyzn w wieku powyżej 40 lat odnotowano jednak wzrost osób z zaburzeniem typu jadłowstręt psychiczny atypowy. Zauważono, że „typowa anoreksja” dotyczy około 100 mężczyzn w każdym roku obserwacji, podczas gdy atypowy jadłowstręt psychiczny dotyczy około 40 mężczyzn rocznie. Podkreśla się, że okres dojrzewania i młoda dorosłość są szczytowymi okresami rozwoju zaburzeń odżywiania. W tych okresach odnotowano największy poziom rozczarowania kształtem własnego ciała i wykorzystywaniem niezdrowych zachowań związanych z kontrolą wagi.

Bulimia

Bulimia z kolei występowała stosunkowo rzadko (około 35 mężczyzn każdego roku). Badania wykazały, że najczęściej dotyczyła młodych mężczyzn, w wieku 11-30 lat. W ostatnich trzech latach obserwacji odnotowano ją wśród mężczyzn w grupie wiekowej 11–60, jednak jeśli chodzi o dojrzalszy wiek – były to pojedyncze przypadki. U mężczyzn powyżej 71. roku życia nie odnotowano żadnych przypadków bulimii. Bulimia atypowa była niezwykle rzadką diagnozą we wszystkich przedziałach wiekowych.

Zauważono, że młodzi mężczyźni, u których występują objawy bulimiczne, rzadziej angażują się w dietę, stosowanie środków przeczyszczających i wymioty własne niż kobiety. W porównaniu z kobietami, nastolatki i młodzi dorośli mężczyźni rzadziej zgłaszają jedzenie w odpowiedzi na negatywne emocje, doświadczają poczucia utraty kontroli podczas objadania się i ograniczają przyjmowanie pokarmu w odpowiedzi na niezadowolenie organizmu.

Wnioski z obserwacji

Wskazano, że przyczyny zaburzeń odżywiania u mężczyzn mają podobny rdzeń jak u kobiet. Dążenie do idealnego wizerunku ciała jest typowe zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn z zaburzeniami odżywiania. Różnice dotyczą definicji idealnego ciała i – jak wskazują naukowcy – można je przypisać rolom płci. U kobiet ideał dotyczy smukłości, a niezadowolenie z ciała jest zwykle związane z chęcią bycia szczuplejszą, ale w grupach nastolatków i młodych dorosłych mężczyzn niezadowolenie z ciała jest związane z chęcią bycia „większym” i bardziej muskularnym. Wyjątkiem są mężczyźni z AN, którzy bardziej martwią się szczupłością, a nie muskulaturą. Jednocześnie strach przed byciem ocenionym jako „nieatrakcyjny” koreluje z ograniczeniami żywieniowymi.

Jak podkreślono, mężczyźni z zaburzeniami odżywiania, którzy znormalizowali swoją wagę, mogą nadal przeceniać poziom tkanki tłuszczowej i odczuwać niepokój związany z wizerunkiem ciała. W konsekwencji może to podnieść barierę społeczną w poszukiwaniu pomocy medycznej. Na przykład młody mężczyzna z AN, który nie pasuje do koncepcji „budowania masy ciała”, oprócz doświadczania wielu negatywnych emocji, może również stosować mechanizmy obronne, na przykład zaprzeczać własnej chorobie.

Jak podkreślili autorzy badań: „kluczowy wydaje się problem wizerunku ciała u mężczyzn i jego rola w etiologii zaburzeń odżywiania. Jeśli czynnik płci nie będzie dalej badany, piętno dla mężczyzn pozostanie. Słaby obraz ciała może być postrzegany jako współczesna bariera społeczna i psychologiczna”.

Zauważono także, że mężczyźni często nie są świadomi swojej choroby i nie trafiają do psychiatry. Dotyczy to zwłaszcza młodych dorosłych mężczyzn z mniejszości etnicznych i osób o niższym statusie społeczno-ekonomicznym. Uważa się, że przyczyną jest przekonanie, że zaburzenia odżywiania dotyczą głównie kobiet.

Źródło:

Mariusz Jaworski, Mariusz Pańczyk, „Eating Disorders in Males: An 8-Year Population-Based Observational Study”, American Journal of Men’s Health, July-August 2019: 1 –8

Fot. Victor Freitas, Unsplash.com