Perfekcjonizm w relacji matka-córka a zaburzenia odżywiania
Niejednokrotnie w literaturze podkreślono wpływ perfekcjonizmu na występowanie zaburzeń zdrowia psychicznego. Rozwinięta potrzeba perfekcjonizmu staje się czynnikiem ryzyka prowadzącym do wielu zaburzeń, w tym np. zaburzeń odżywiania. Niezwykle istotna w kształtowaniu tego mechanizmu, zwłaszcza u młodych i dojrzewających kobiet, jest ich relacja z matką.
Szczególne zagrożenie niesie za sobą okres adolescencji. To moment rozwoju, w którym uwaga jest skoncentrowana przede wszystkim na wyglądzie zewnętrznym. W tym czasie człowiek często ocenia siebie, ale też poznaje siebie, poprzez pryzmat otaczających go spojrzeń: tak jak postrzega go otoczenie, tak też on postrzega siebie. Bardzo duże znaczenie ma w tym czasie wpływ środowiska wychowawczego, co wynika z ogromnej wrażliwości młodego człowieka.
Nieadekwatne (podwyższone) poczucie własnej wartości, mające swoje źródło w możliwości kontroli i rzekomym zbliżaniu się do ideału, jest istotne w dążeniu do podtrzymania postaw perfekcjonistycznych.
Czytaj też: Perfekcjonizm i anoreksja. Wyniki badań
Perfekcjonizm matek
Clark i Coker w swoich badaniach wykazali, że dysfunkcjonalny perfekcjonizm wiąże się z trudnościami psychologicznymi zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Celem ich analizy było zbadanie związków między dysfunkcjonalnym perfekcjonizmem, samokrytyką i samokrytyką u matki a dysfunkcjonalnym perfekcjonizmem i samokrytyką u ich dzieci.
W wynikach badań wskazali oni zależność pomiędzy nieadaptacyjnym perfekcjonizmem matki i samokrytyką dziecka, a także między nieadaptacyjnym perfekcjonizmem dziecka i samokrytyką matki. Zależność ta wystąpiła u dziewcząt, natomiast u chłopców nie.
Badacze zauważyli, że matki, które charakteryzowały się wysokim nieadaptacyjnym perfekcjonizmem, były znacznie bardziej krytyczne wobec swoich dzieci niż matki z mniejszym natężeniem tej cechy. Osoby z wyższym poziomem nieadaptacyjnego perfekcjonizmu miały matki, które były bardziej krytyczne wobec swojego dziecka i miały wyższy poziom samokrytyki.
Co ciekawe, matki osób charakteryzujących się zarówno wysokim, jak i niskim natężeniem dysfunkcjonalnego perfekcjonizmu kierowały w stronę dzieci podobną ilość pozytywnych komentarzy.
Co to oznacza? Dzieci z wysokim poziomem dysfunkcjonalnego perfekcjonizmu mogą mieć tendencję do uwewnętrzniania krytycznej, a nie pozytywnej, postawy rodzicielskiej. Negatywne uwagi matek są odbierane przez dziecko osobiście i mają większe znaczenie niż pochwały. Badania wskazują, że ogromne znaczenie ma krytyka matki, a im wyższa jest jej samokrytyka, tym bardziej kluczowe znaczenie ma ona w interakcji z dzieckiem.
Relacja między matkami a córkami
W innych badaniach Frost zbadał, czy rozwój perfekcjonizmu jest wytworem perfekcjonistycznych i wymagających rodziców. W badaniu pierwszym perfekcjonizm zmierzono u 41 kobiet na studiach licencjackich i ich rodziców. W badaniu drugim zmierzono perfekcjonizm u 63 studentek i ich rodziców, pokrewne cechy rodziców i poziom psychopatologii wśród córek. Oba badania wykazały, że perfekcjonizm matek, ale nie ojców, wiązał się z perfekcjonizmem córek.
Matki, które postrzegały własnych rodziców jako bardzo wymagających, były zbyt krytyczne wobec swoich córek. Natomiast córki matek z wysokim poziomem perfekcjonizmu koncentrowały się na błędach i postrzegały oczekiwania rodziców jako wyższe, tym samym podnosząc własne standardy. Natomiast koncentracja na błędach i oczekiwania rodziców w badaniu córek korelowały z ogólnym perfekcjonizmem, koncentracją na błędach i osobistymi standardami matek.
Jak wskazano w badaniu cyt: „krytyka rodziców u córek korelowała z oczekiwaniami rodziców u matek, zaś krytyczne nastawienie rodziców związane było także z ich surowością – zarówno u matek, jak i u ojców. Koncentracja na błędach z kolei współwystępowała z surowością ojców wobec córek i matek. Ta ostatnia cecha u ojców powiązana była również z wątpliwościami w działaniu, standardami osobistymi i organizacją u córek”.
Styl wychowania rodziców a perfekcjonizm
W innym badaniu Kawamura i wspólnicy wykazali zależności między stylem wychowania rodziców a perfekcjonizmem występującym u dzieci. Zbadali związek między postrzeganymi cechami rodziców a perfekcjonizmem zarówno u mężczyzn, jak i kobiet z dwóch grup etnicznych. Badanie to obejmowało również określenie związku między perfekcjonizmem a osiągnięciami akademickimi. W badaniu wzięło udział 145 Azjatów (średni wiek 19,9 lat) i 192 Amerykanów pochodzenia kaukaskiego (średni wiek 19,7 lat).
Kawamura i wsp. [32] wykazali zależności między stylem wychowania rodziców a perfekcjonizmem występującym u dzieci. Badania prowadzone były w różnych grupach etnicznych. Wyniki wskazują, że związek między cechami rodziców a perfekcjonizmem u dzieci w odniesieniu do płci/w podziale na mężczyzn i kobiety jest zależny od grupy etnicznej. Amerykanie kaukascy nie wykazują istotnych różnic pomiędzy kobietami a mężczyznami w nawiązaniu do cech rodziców i perfekcjonizmu u dzieci. Natomiast w grupie Amerykanów azjatyckich istnieją zależności pomiędzy surowością ojca, krytycznym nastawieniem rodziców i koncentracją na błędach a wątpliwościami w podejmowaniu decyzji u ich dzieci. W badaniach tych stwierdzono również, że postrzeganie swoich rodziców jako autorytarnych i surowych jest związane z wyższym poziomem koncentracji na błędach oraz z wątpliwościami dotyczącymi podejmowanych działań, ale nie ze standardami osobistymi. Koncentracja na błędach i wątpliwości w podejmowaniu działania odzwierciedlają nieadaptacyjny perfekcjonizm, charakteryzujący się samokrytyką, zwątpieniem oraz obawą przed niespełnieniem własnych oczekiwań. Natomiast wymiar perfekcjonizmu standardy osobiste rozumiany jest jako perfekcjonizm adaptacyjny, dzięki któremu człowiek dąży do osiągnięć.
Źródła:
http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/onlinefirst/Swierczynska_PsychiatrPolOnlineFirstNr231.pdf
Clark S, Coker S. Perfectionism, self-criticism and maternal criticism: A study of mothers and their children. Personality and Individual Differences. 2009; 47(4): 321–325
Frost RO, Lahart CM, Rosenblate R. The development of perfectionism: a study of daughters and their parents. Cognitive Therapy and Research. 1991; 15(6): 469–489.
https://psycnet.apa.org/record/1992-12662-001
Kawamura KY, Frost RO, Harmatz MG. The relationship of perceived parenting styles to perfectionism. Personality and Individual Differences. 2002: 32(2): 317–327.
https://psycnet.apa.org/record/2002-00167-008