Kompulsywne objadanie się a regulowanie emocji

Kompulsywne objadanie się (binge eating disorder, BED) dotyczy 2-5% osób z zaburzeniami odżywiania. Częstotliwość jego występowania jest znacząco wyższe wśród osób z nadwagą bądź otyłością – 30%. Na czym polega kompulsywne objadanie się? To występowanie nawracających, niekontrolowanych epizodów objadania się, definiowanych jako spożywanie w określonym czasie znacznie większej ilości jedzenia, niż zrobiłaby to większość osób w podobnych okolicznościach i czasie.

To, co jest charakterystyczne dla BED, to utrata kontroli nad ilością i jakością pochłanianego pokarmu oraz trudność w przerwaniu jedzenia, mimo odczuwanego dyskomfortu związanego z przepełnieniem.

Jak zdiagnozować kompulsywne objadanie się?

Stosuje się skalę pomiarową, biorąc pod uwagę ilość i częstotliwość epizodów objadania się. Aby zdiagnozować kompulsywne objadanie się napady muszą występować co najmniej raz w tygodniu przez okres 3 miesięcy. Nasilenie zaburzenia określa się poprzez liczbę napadów gwałtownego jedzenia w ciągu tygodnia: łagodne (1–3 napady), umiarkowane (4–7 napadów), ciężkie (8–13 napadów) oraz bardzo ciężkie (14 napadów i więcej).

Występowanie napadów objadania się zwiększa ryzyko otyłości oraz związanych z nią somatycznych konsekwencji, np. chorób serca, nadciśnienia tętniczego czy cukrzycy typu 2. Powtarzające się napady kompulsywnego objadania to również podwyższone ryzyko prób samobójczych.

Jedzenie a regulowanie emocji

To, co charakterystyczne dla napadowego objadania się to fakt, że napady te nie są  poprzedzone uczuciem głodu. Bardzo często osoba cierpiąca na BED sięga po jedzenie potajemnie i zjada bardzo szybko w samotności. Dzieje się tak często z poczucia wstydu, a po zakończeniu jedzenia osoby z BED mają świadomość utraty kontroli nad ilością spożywanego pokarmu, towarzyszy im poczucie winy, odrazy względem siebie. Jednym z kluczowych elementów BED jest poczucie subiektywnego cierpienia osoby chorej.

Pacjenci z BED bardzo często mają trudności z regulowaniem emocji i to leży u podłoża zaburzenia – objadają się, aby poradzić sobie z nimi i poczuć ulgę. Osoby z BED wykorzystują objadanie się jako sposób na zmniejszenie natężenia negatywnych emocji, z powodu braku bardziej adaptacyjnych strategii ich regulacji.

Istnieją różne reakcje i zależności pomiędzy emocjami a jedzeniem. Kilka przykładowych:

1. poznawcza reinterpretacja (reappraisal), definiowana jako zmiana znaczenia sytuacji celem zmiany reakcji emocjonalnej na tę sytuację lub jako ponowna ocena sytuacji w celu modyfikacji jej znaczenia emocjonalnego. To strategia, która uruchamia się zanim reakcja emocjonalna przyjmie swoją ostateczną postać.
2. tłumienie (suppression), które jest swego rodzaju „korektą” danego zachowania. Pojawia się w momencie, kiedy emocja jest już w pełni ukształtowana. I choć przynosi ulgę w danej chwili, zawodzi jako rozwiązanie długoterminowe. Tłumienie myśli prowadzi bowiem do ich intensyfikacji i powoduje wzrost pobudzenia fizjologicznego, co w ostatecznym rozrachunku przynosi efekt odwrotny do zamierzonego.
3. ruminacja (rumination). Polega na nieustannym, biernym, skupianiu myśli na sobie oraz swojej sytuacji w samokrytyczny oraz pesymistyczny sposób. To próba rozwiązania własnych problemów, jednak ostatecznie nie generuje ona rozwiązań. Często wykorzystywana jest przez osoby z depresją, zaburzeniami lękowymi oraz zaburzeniami odżywiania. Badacze sugerują także, iż zaabsorbowanie jedzeniem oraz kształtem/masą ciała mogą być postrzegane jako rodzaj ruminacji specyficznej dla zaburzeń odżywiania.

Kompulsywne objadanie się a inne zaburzenia odżywania

Wyniki badań porównujących zaburzenia odżywiania (anoreksję, bulimię i BED) pod względem stosowanych strategii regulacji emocji są niespójne. Część badaczy wskazuje, że nie ma istotnych różnic pomiędzy poszczególnymi zaburzeniami odżywiania w stosowanych strategiach regulacji emocji. Przypuszczają jednak, że pacjentów z BED może cechować nieco bardziej adaptacyjny wzór regulacji emocji niż dwie pozostałe grupy. Z drugiej strony, niektóre wyniki badań sugerują, że osoby z BED doświadczają mniejszych trudności z regulacją emocji niż chorzy z innymi zaburzeniami odżywiania.

Wnioski z badań

Nie ma wątpliwości, że negatywne emocje oraz deficyty w ich regulacji odgrywają znaczącą rolę w zaburzeniu z napadami objadania się. Osoby, u których zdiagnozowano BED częściej niż grupa kontrolna stosują nieadaptacyjne strategie regulacji emocji. Wykazują również istotnie statystycznie wyższe poziomy intensywności emocji oraz większą labilność emocjonalną z tendencją do stanów depresyjnych.

Leczenie BED wymaga współpracy wielu specjalistów: co najmniej psychiatry, psychoterapeuty i dietetyka. Skupia się przede wszystkim na uświadamianiu „niechcianych” emocji oraz ich przyczyn, a także na nauce funkcjonowania w zgodzie z nimi. Rokowanie u pacjentów z BED jest bardziej pomyślne niż w przypadku innych zaburzeń odżywiania. Skuteczność terapii oceniana jest na poziomie 50 do 80% osób, które przeszły leczenie, natomiast najlepsze rezultaty przynosi połączenie oddziaływań farmakologicznych oraz psychoterapeutycznych.

Źródło:

Anna Walenda, Krzysztof Bogusz, Maciej Kopera, Andrzej Jakubczyk, Marcin Wojnar, Katarzyna Kucharska, „Regulacja emocji w zaburzeniu z napadami objadania się”, Psychiatr. Pol. ONLINE FIRST Nr 181: 1–16, ISSN 0033-2674 (PRINT), ISSN 2391-5854 (ONLINE)DOI: ttps://doi.org/10.12740/PP/OnlineFirst/122212

Fot. Szabo Viktor, Unsplash.com