Wybrane problemy terapii uzależnień (nałogu) komputerowo-Internetowego

Zjawisko uzależnienia od komputera i Internetu jest stosunkowo nowym zjawiskiem psychologiczno-medycznym, które bardzo dynamicznie się zmienia, stąd też pojawiają się problemy związane z terapią tego zaburzenia.

Charakter nowego zjawiska oddaje teza doktor Kimberly Young „Technologia zmienia charakter problemów jakie mają ludzie, jak również sposób, w jaki ich leczymy” [1].

Pierwszym znaczącym problemem jest spór w środowisku naukowym dotyczący utworzenia nowej, oddzielnej kategorii diagnostycznej dla tego zjawiska, pisze o tym szerzej w swojej pracy Guerreschi. Pojawiła się propozycja ze strony Amerykańskiego Towarzystwa Medycznego, aby załączyć uzależnienie od Internetu do V wersji DSM, która ma się ukazać w 2012 roku [2].

Zwolennicy tego pomysłu zwracają uwagę na możliwość leczenia refundowanego, które pozwoliłoby na podjęcie terapii również przez osoby mniej zamożne, ponadto zwiększyłoby się zainteresowanie tematem uzależnienia od komputera i Internetu co z kolei zaowocowałoby wypracowaniem standardów postępowania, jednolitych sposobów leczenia oraz rozwoju placówek, specjalistów czy programów profilaktycznych. Ten argument jest jednak odpierany przez przeciwników takiego podejścia, którzy twierdzą, że właśnie ujednolicone schematy postępowania mogą być szkodliwe w przypadku tak złożonego i różnorodnego zjawiska, jakim jest uzależnienie-nałóg od komputera i Internetu. Preferują oni podejście indywidualne do osób uzależnionych oraz wystrzegają się nazywania tego rodzaju uzależnienia jednostką chorobową [3] . Traktują to na zasadzie codziennego przyzwyczajenia [4].

Kolejnym problemem na który warto zwrócić uwagę jest niechęć ze strony osób uzależnionych do podjęcia leczenia. Często osoby te zdają sobie sprawę z własnych zachowań i występowania problemu, wstydzą się tego, ponieważ mają świadomość jak bardzo uzależnienie wpływa na ich codzienne życie oraz relacje z najbliższymi. Osoby uzależnione żyją podwójnie – z jednej strony liczy się dla nich zdanie osób najbliższych, boją się ich reakcji na to, co robią w sieci, z drugiej jednak strony nie chcą, by im odebrano to, co stało się niejako obsesją. Dlatego osoby takie nie przyznają się do tego co robią na komputerze, jest to dla nich przytłaczające i wstydliwe [5].

Terapia uzależnienia od komputera i Internetu nie zakłada wyeliminowania tychże mediów z życia osoby uzależnionej a to jest częstym oczekiwaniem, które prezentują najbliżsi tejże osoby. Leczenie ma zakładać zmianę sposobu korzystania z komputera i Internetu, umiejętności kontrolowania czasu spędzanego przed monitorem. Ponadto w Stanach Zjednoczonych popularne jest rozwiązywanie problemów uzależnienia komputerowo-Internetowego przez Internet. Dlatego tak ważne jest przedstawienie dokładnych założeń terapii i jej celów, aby ten czas był dla osoby leczonej oraz jej rodziny zrozumiały i akceptowany.

Następnym problemem może okazać się trafna diagnoza. Dostępnych jest wiele testów, które mają pomóc określić, czy występuje używanie problemowe komputera, jednak większość z nich opiera się na badaniach doktor K. Young z 1996 roku. Warto zauważyć, iż 15 lat w dziedzinie technologii to bardzo dużo – Internet nie był wtedy aż tak popularny, nie istniały wirtualne konta bankowe i „gadu-gadu”. Dlatego wszelkie testy dostępne on-line nie powinny być traktowane jako wyrocznia, tym bardziej, że nie zawsze tłumaczenie testu z języka angielskiego zachowuje oryginalny przekaz. „To, co zaledwie kilkanaście lat temu pierwsi badacze Internetu uznawali za nadużywanie – dzisiaj jest normą”[6] . Istotną rolę odgrywa wybór specjalisty, który ma za zadanie pomóc osobie uzależnionej. W tej kwestii napotykamy kolejną przeszkodę, jaką jest ograniczona ilość osób kompetentnych. W dużej mierze problemem uzależnienia od komputera i Internetu zajmują się ośrodki terapii uzależnień a to powoduje niemiłe skojarzenia i niechęć osób uzależnionych do podjęcia leczenia. Podobnie dzieje się w przypadku wizytyu psychologa, dlatego osoby dotknięte uzależnieniem niechętnie zwracają się o pomoc. Należy pamiętać o występowaniu współuzależnienia, które dotyczy najbliższych osoby uzależnionej – często męża lub żony. Obwiniają się oni za to, że nie spełnili wymagań małżeństwa; że nie są doskonali dla współmałżonka, dlatego ten ucieka w świat wirtualny. Czują się bezwartościowi i chcąc naprawić sytuację, przyczyniają się do jej pogorszenia[7] . W efekcie znajdują się na skraju załamania i potrzebują pomocy. W terapii uzależnień komputerowo-Internetowych ważne jest zaangażowanie rodziny, aby wiedziała jakie występują tu mechanizmy, czego mogą się spodziewać i jak zachować się w codziennych sytuacjach z osobą uzależnioną.

Rola rodziny jest ważna również z innego powodu. Mianowicie za nadmiernym korzystaniem z komputera zazwyczaj kryje się inny problem, który jest rzeczywistą przyczyną nałogu. Często jest to depresja, choroba psychiczna, poczucie samotności i strachu przed realnym życiem.

Chcąc uczestniczyć w terapii uzależnienia komputerowo-Internetowego należy zastanowić się nad wyborem kompetentnego specjalisty – bardzo ważne jest to w przypadku dzieci i osób młodych, które mogą się łatwo zniechęcić, gdy zostaną zaprowadzone przez rodziców do osoby, która nie będzie przez nich tolerowana: np. pana w garniturze lub starszą panią, która nie powinna znać się na komputerach i Internecie. Kolejnym ważnym aspektem jest zastanowienie się nad możliwą rzeczywistą przyczyną nałogu, ponieważ aby terapia okazała się skuteczna na długi czas i osoba uzależniona nie wróciła do dawnego sposobu postępowania i wykonywania czynności[8] , trzeba rozwiązać wszelkie problemy, które stanowią podłoże uzależnienia. Przy podjęciu decyzji o terapii ważna rolę pełni rodzina, która może osobie uzależnionej dać poczucie bezpieczeństwa i komfortu, aby nie wstydziła się własnego problemu i skorzystała z pomocy, która również może obejmować osoby współuzależnione.

Zjawisko uzależnienia komputerowo-Internetowego zdecydowanie wymaga ujednolicenia i przyjęcia wspólnych standardów, aby całe środowisko naukowe i terapeutyczne przyjęło podobne strategie pracy i uznało problem za współczesne, poważne zagrożenie. Gdyby tak się stało, prawdopodobnie leczenie tego uzależnienia byłoby dostępne dla szerszego grona klientów oraz na tyle powszechne, iż nie budziłoby obaw, lęku i wstydu wśród potencjalnych beneficjentów terapii. Warto po raz kolejny podkreślić rolę, jaką odgrywa profilaktyka, która wprowadzona odpowiednio wcześnie do programu nauczania szkolnego, miałaby szansę zapobiec zjawisku nadużywania komputera i Internetu a propagowałaby użytkowanie tych mediów w sposób wyczerpujący ich pozytywne zastosowanie.

Autor: Iga Gortad

1. Orginał “Technology is changing the nature of problems people are having as well as how we treat Them”, K. Young, Treatment Outcomes with Internet Addicts, published in CyberPsychology&Behavior,2007,Vol.10,No.5;pp.671-679, http://www.netaddiction.com/articles/Treatment.pdf , 16.04.2010
2. B.T. Woronowicz, Uzależnienia: geneza, terapia, powrót do zdrowia, Wydawnictwo Parpamedia, Warszawa 2009, s. 481
3. P. Chocholska, M. Osipczuk, Uzależnienie od komputera i Internetu u dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Hachette Polska sp. Z o.o, Warszawa 2009, s. 76
4. C. Guerreschi, Nowe Uzależnienia, Wydawnictwo Salwator, Kraków 2005, s. 34
5. K. Young, P. Klausing, Uwolnić się z sieci.  Uzależnienie od Internetu, Wydawnictwo Św. Jacka, Katowice 2009, s. 32
6. P. Chocholska, M. Osipczuk, Uzależnienie od komputera i Internetu u dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Hachette Polska sp. Z o.o, Warszawa 2009, s. 86
7. S. Czubakowska, M. Osipczuk, http://psychotekst.pl/artykuly.php?nr=50, 17.04.2011
8. K. Young, The emergencje of a New clinical disorder, CyberPsychology and Behavior 1(3) 1998, s.237-244