Potrzeby zaspakajane przez dzieci w wirtualnym świecie

Zainteresowanie sprawami dziecka, jego pomysłami na realizację siebie, aspiracjami czy problemami jest podstawą wychowania.

Rozmowa pełni nieocenioną rolę w procesie rozwijania prawidłowych relacji między rodzicem a dzieckiem. Sprawia, że jest się ono bezpieczne, ma pewność, że może zwrócić się do nich bez lęku w każdej, nawet trudnej sytuacji. Młodzi ludzie mający poświęcenie ze strony opiekunów czują się w pełni akceptowani, kochani, znają swoją wartość. Poczucie bezpieczeństwa jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka, dlatego zapewnienie go pozwala na wyzbycie się niepokoju towarzyszącego na różnych etapach życia. Dzieci szczególnie potrzebują wsparcia ze strony bliskich dorosłych, gdyż bez niego ciężko im się odnaleźć w rzeczywistości i prawidłowo w niej funkcjonować. Dzięki rodzicom wykazującym empatię, dzieci czerpią wzorce osobowe, znają powszechnie wymagane zasady i normy, co ułatwia im zaakceptowanie i zrozumienie świata.[1]

W sytuacjach, kiedy matka bądź ojciec unika kontaktu z potomstwem, nie traktuje jego spraw poważnie jest prawdopodobieństwo, że pomocy w rozwiązaniu swych problemów będzie poszukiwało w Sieci. Odczuwając deficyt uczuć, brak wsparcia ze strony najbliższych, odcinają się od świata rzeczywistego uciekając do cyberprzestrzeni. Nie otrzymując od najbliższych poczucia bezpieczeństwa szukają możliwości zaspokojenia swych podstawowych potrzeb po drugiej stronie ekranu.[2]

Dzieci, których rodzice uchylają się od obowiązku wychowawczego odczuwają bezsilność, popadają w marazm i zobojętnienie. Przebywając w domach, gdzie są zaniedbywane, towarzyszy im osamotnienie spowodowane brakiem okazywanej miłości. Wewnętrzną pustkę desperacko pragną wypełnić kontaktami z drugim człowiekiem, nawet, jeśli jest on fizycznie nieosiągalny. Samotne, odrzucone, pozbawione uczucia dążą do poznania kogoś, kto obdarzy je ciepłem, przywróci wiarę we własne możliwości. Młodzi ludzie samotnie borykając się z troskami i problemami w wirtualnej przestrzeni szukają człowieka gotowego się nimi zaopiekować i pocieszyć. Dotkliwie odczuwając brak wsparcia i więzi emocjonalnych z najbliższymi w końcu znajdują zrozumienie wśród innych internautów. Już samo znalezienie drugiej osoby mającej podobne kłopoty może być ważnym czynnikiem terapeutycznym, zwłaszcza, jeśli problem jest rzadki.[3] W wielu przypadkach cyberprzyjaciele są jedynymi osobami, które odgrywają priorytetową rolę w życiu osamotnionego dziecka. Pełnią funkcję powierników, podnoszą na duchu, radzą jak stawiać czoło problemom. Motywują do działania, sprawiają, że wraca poczucie wartości i wiara we własne możliwości. Dla dziecka sama świadomość, że jest taka osoba w ich życiu daje ogromne poczucie bezpieczeństwa i akceptacji.

Sieć pełni niezwykle istotną funkcję dla młodych ludzi, którzy zostali odrzuceni przez rodziny lub rówieśników z wyniku swoich niedoskonałości bądź braków. Anonimowość, jaką zapewnia Internet umożliwia im swobodne podzielenie się swym cierpieniem z osobami, których dotyka ten sam problem.[4]  Obowiązek rodziców przejmują internetowe grupy wsparcia, które umożliwiają młodym ludziom zaspokojenie potrzeby uzewnętrznienia emocji.  „Dla niektórych dzieci komputer staje się najlepszym przyjacielem, posiada on wiele charakterystycznych cech zwłaszcza dla tych dzieci, które mają problem z interakcją społeczną. Komputer nigdy nie odtrąci, nie wyśmieje, nie zapomni o nich.”[5]

Według badań przeprowadzonych w 2003 roku we Wrocławiu, osobą, które przebywają znaczną część dnia w Sieci zazwyczaj towarzyszy osamotnienie, częste stany depresyjne, słabe więzi rodzinne oraz brak pasji. Charakteryzują się alienacją, niedowartościowaniem, co znacznie utrudnia nawiązywanie bezpośrednich kontaktów. Możliwość bycia anonimowym, jaką stwarza Sieć, ułatwia zawieranie nowych znajomości.  Internet pozwala użytkownikom na wcielanie się w różne role, wyzbycie ograniczeń, które utrudniają wchodzenie w interakcje.[6] Anonimowość jest jednym z wielu warunków, które mogą się przyczyniać do wytwarzania subiektywnego stanu deindywidaulizacji,[7]  co sprawia, że jednostka jest bardziej skłonna do destrukcyjnych i aspołecznych czynów. Z większą łatwością przychodzą im  wulgaryzmy bądź pogardliwe uwagi pod adresem innych. Bycie anonimowym ułatwia wylanie negatywnych, głęboko zakorzenionych w ludzkiej psychice uczuć, wyładowanie złości, oczyszczenie się ze skumulowanych wewnątrz emocji.

W życiu każdy człowiek dąży do samookreślenia się, szuka odpowiedzi na pytanie, kim właściwie jest. Młodzi ludzie często mają problem z zaspokojeniem potrzeby tożsamości, co determinuje ich do poszukiwania pomocy w Sieci. Internet pozwala im na wcielanie się w rozmaite role, bycie kimś, kim w rzeczywistości nie są, co sprawia, że zaczynają żyć na granicy iluzji. [8]

W Internecie młodzi ludzie z rodzin dysfunkcyjnych zaspakajają również potrzebę komunikacji. W ich domach dialog jest zjawiskiem bardzo rzadkim, nie mają możliwości wymiany informacji, udziału w dyskusji na interesujące tematy. Po drugiej stronie ekranu szukają kogoś o podobnych zainteresowaniach, z kim będą mogli podzielić się zdobytą wiedzą. Jedyną grupą odniesienia są znajomi z for i komunikatorów internetowych, co sprawia, że bezwzględnie dostosowują się do ustalonych przez grupę reguł i norm, co prowadzi do pojawienie się konformizmu internetowego.[9]

Zaniedbana komunikacja między dzieckiem a rodzicami, brak zainteresowania jego życiem i towarzyszącymi mu problemami przyczynia się do poszukiwania przez młodego człowieka innej płaszczyzny zaspokojenia potrzeb emocjonalnych niż środowisko domowe. W rodzinach dysfunkcjonalnych przemęczeni, znerwicowani, zajęci swymi sprawami rodzice nie odczuwają potrzeby bliskich relacji ze swym dzieckiem. Młody człowiek chcąc nie absorbować swą osobą domowników, nie dzieli się swoimi przeżyciami, nie oczekuje pomocy w trudnych chwilach.  Odczuwając izolację, osamotnienie, lub dezaprobatę ze strony najbliższych poszukuje zrozumienia, tolerancji oraz bliskości w Sieci.[10]

1. Por. B. Danowski, A. Krupińska, Dziecko w sieci, wyd. Helion, Gliwice 2007, str. 27.
2. Por. Tamże, str. 28.
3. P. Wallace, Psychologia Internetu, wyd. Rebis, Poznań 2001, str. 266.
4. Por. Tamże, str. 267
5. B. Siemieniecki, Manipulacja, media, edukacja, wyd. A.Marszałek, Toruń 2007, str.459.
6. Por. M. Wawrzak – Chodaczek, Rola internet w zaspakajaniu potrzeb komunikacyjncych młodzieży, [w:] red. W. Strykowski, W. Skrzydlewski, Kompetencje medialne społeczeństwa wiedzy, wyd. eMPi2, Poznań 2004, str. 178.
7. P. G. Zimbardo, F.L. Ruch, Psychologia i życie, wyd. PWN, Warszawa 1996, str. 192.
8. Por. M. Wawrzak – Chodaczek, Rola internet w zaspakajaniu potrzeb komunikacyjncych młodzieży, [w:] red. W. Strykowski, W. Skrzydlewski, Kompetencje medialne społeczeństwa wiedzy, wyd. eMPi2, Poznań 2004, str. 179.
9. Tamże 179.
10. J. Zmarzlik, Internetowe znajomości – lek na samotność w realnym świecie,[ w:] Dziecko krzywdzone nr  13.