Co trzeci nastolatek nie powiadamia nikogo o przemocy doświadczanej w Internecie! Wyniki badań

Realne zagrożenia, jakie są związane z korzystaniem przez dzieci i młodzież z Internetu, to nie tylko kwestie technologiczne, np. złośliwe oprogramowanie. To również kontakt ze szkodliwymi treściami publikowanymi w sieci, podejmowanymi przez nastolatki ryzykownymi zachowaniami czy doświadczaną przemocą słowną. Jak wskazano w raporcie, zagrożenia te wiąże jedno – niosą za sobą konsekwencje w różnych sferach życia: fizycznej, psychicznej i społecznej.

Zdecydowana większość nastolatków biorących udział w badaniu natknęła się na przejawy przemocy internetowej kierowanej do siebie lub innych osób. Formami cyberprzemocy, o których mówią, jest wyzywanie, straszenie, prześladowanie, oczernianie, poniżanie kogoś w Internecie lub przy użyciu urządzeń mobilnych.

Doświadczanie cyberprzemocy

Jak wynika z zebranych danych, co 5 uczeń i uczennica deklarują, że doświadczyli przemocy w Internecie. Najczęstszymi jej przejawami są: wyzywanie (29,7%) ośmieszanie (22,8%) czy poniżanie (22%). Ze zjawiskiem straszenia i szantażem spotyka się odpowiednio: 13,4% i 10,5%. Natomiast ok. 11% nastolatków zadeklarowało, że ktoś próbował się pod nich podszywać w wirtualnym świecie.

Respondenci, którzy doświadczyli przemocy internetowej, najczęściej byli obrażani ze względu na:

wygląd fizyczny (13,7%),
ubiór, w tym styl oraz typ ubrań (8,5%),
upodobania i hobby (9,7%),
poglądy polityczne (7,1%),
preferencje seksualne (4,9%),
wyznanie i płeć (ok. 4%)

Połowa badanych, a dokładnie 56,2% podkreśliło, że nie doświadczyło bezpośrednio przemocy internetowej. Tak samo deklaruje prawie 75% rodziców badanych nastolatków. 15% z nich przyznaje, że nie ma wiedzy na ten temat. Dlaczego? Jak wskazano w raporcie: „brak wiedzy dorosłych o negatywnych doświadczeniach online ich pociech może być wynikiem niskiej świadomości na temat cyberzagrożeń lub braku własnych doświadczeń dotyczących agresji elektronicznej (tylko ok. 7% rodziców, opiekunów prawnych wskazuje na takie doświadczenie). Jest to również związane z niezgłaszaniem przez nastolatki osobom dorosłym swoich cyfrowych problemów”.

Radzenie sobie z cyberprzemocą

W opinii większości rodziców i opiekunów (69,1%) wiodącym sposobem radzenia sobie z problemem przemocy w sieci jest szukanie wsparcia u rodziców i opiekunów. Tymczasem taką aktywność deklaruje co czwarty nastolatek. Z zebranych danych wynika, że co trzeci badany (32,4%) przyjmuje bierną postawę i nie powiadamia nikogo o przemocy doświadczanej w Internecie, nie zgłasza problemu i nie podejmuje żadnego działania – nawet rozmowy z bliskimi i znajomymi. Podobnie co trzeci nastolatek (31,9%) szuka wsparcia i pomocy u przyjaciół. Powiadomienie rodziców o takim incydencie zadeklarowało 24,1% badanych. Mniejszy odsetek osób obdarzył zaufaniem w takim przypadku nauczyciela (9,8%) lub pedagoga szkolnego (6,2%). Popularną reakcją jest zgłoszenie problemu administratorom serwisu, w ramach którego doszło do zdarzenia – 20,3%.

Z pomocy instytucjonalnej (telefony zaufania, policja, powołane do tego instytucje) korzysta nieznaczny odsetek poszkodowanych, a ponad 14% nastolatków wskazywało kategorię: „inne”, przy czym najczęściej pojawiały się takie odpowiedzi, jak: „rozwiązuję problem sam(a)”.

Co ciekawe, opinie rodziców i opiekunów na temat reakcji ich dzieci na przemoc internetową oraz wyboru sposobów wsparcia podczas doświadczania przemocy internetowej nie pokrywają się z deklaracjami nastolatków.

Zdaniem większości rodziców i opiekunów (69,1%) ich dzieci w przypadku doświadczenia przemocy internetowej zwróciły się po pomoc do nich samych; w dalszej kolejności do przyjaciół i znajomych (22,5%), nauczycieli (23,8%) oraz pedagogów szkolnych (24,2%). Powiadomienie organów ścigania
wskazało 5,3%, a zgłoszenie stosownemu podmiotowi zajmującemu się walką z tym zjawiskiem jedynie 3,6%.

Wirtualna przestępczość

Podczas badania zapytano uczniów również o to, czy zostali kiedykolwiek poszkodowani lub padli ofiarą przestępczości internetowej związanej z wyłudzaniem, włamaniami, kradzieżami, itp. Większość uczniów (70,1%) nie doznała osobiście żadnego z wymienionych typów przestępczości. Uczniowie najczęściej wskazywali:

włamanie na konto e-mail lub na portalu społecznościowym (ok. 13,6% respondentów);
oszustwa przy transakcjach online (5,8%);
kradzież dóbr wirtualnych, np. przedmiotów w grach lub punktów, które mają wartość w aplikacjach u osób aktywnych w grach sieciowych (8%);
włamanie czy kradzież środków z konta bankowego (1,6%).

Cyberprzemoc w czasach pandemii

Nastolatki poproszono o odpowiedź na pytania związane z przemocą internetową podczas nauki zdalnej. Ponad połowa (53%) ankietowanych uczniów nie potrafiła udzielić jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy ilość takich „przypadków” się zwiększyła i wybierała odpowiedź „trudno powiedzieć”. Jedynie 6,1% spośród badanych stwierdziło, że liczba przypadków świadcząca o przemocy internetowej zwiększyła się. Co trzeci uczeń deklarował, że zmiany nie dostrzega, z kolei 12,6% respondentów widzi spadek liczby przypadków przemocy internetowej wymierzanej bezpośrednio w nich.

Rodzice i opiekunowie, podobnie jak uczniowie, najczęściej wybierali odpowiedź „trudno powiedzieć” – 80,4% badanych. Nieliczna grupa (2,4%) wskazuje na spadek liczby przypadków przemocy internetowej, 12% ankietowanych deklaruje utrzymanie dotychczasowego poziomu.

Źródło:

Raport z ogólnopolskiego badania uczniów NASTOLATKI 3.0, Redakcja: dr Rafał Lange, Warszawa 2021
Fot. Eric Ward, Unsplash.com