Negatywne konsekwencje e-uzależnień wśród młodzieży

Zatracenie umiejętności wytyczania granic w wykonywaniu danej czynności, różne rodzaje problemów (intra-psychiczne, edukacyjno-intelektualno-zawodowe, zdrowotne czy finansowe), a także eskalacja czynności w życiu dorosłym to tylko niektóre z konsekwencji e-uzależnień, zwłaszcza uzależnienia od gier online…

Wśród konsekwencji wynikających z intensywnej aktywności w Internecie i e-uzależnienia Małgorzata Styśko-Kunkowska i Grażyna Wąsowicz, autorki raportu pt.“ Uzależnienia od e-czynności wśród młodzieży: diagnoza i determinanty“, wymieniają ograniczenie lub wręcz rezygnację w przyszłości z jakichkolwiek innych aktywności, co jest związane z poczuciem przymusu wykonywania tej jednej czynności, zatracaniem poczucia czasu lub utratą kontroli nad ilością kupowanych rzeczy czy wydawanych pieniędzy. Wszystkie inne konsekwencje można uznać za pochodną zatracenia zdolności wytyczania granic w wykonywaniu danej czynności.

Wyobcowanie
Wśród nich należy zwrócić uwagę na problemy w relacjach interpersonalnych. Jak wskazują autorki raportu, zdaniem specjalistów mogą się pojawić trudności w prowadzeniu bezpośrednich rozmów, powiązane ze zubożeniem języka i komunikacji niewerbalnej, brakiem innych tematów do rozmów i motywacji do ich prowadzenia oraz ubogich treści dotyczących własnego ja. Problemy komunikacyjne mogą przełożyć się na postępujące zamykanie się w swoim świecie, wręcz fizyczne odcięcie od świata społecznego (przez zamknięcie się w domu, a nawet we własnym pokoju), a następnie – na zaburzenie relacji społecznych i wyobcowanie ze środowiska (rówieśniczego, rodzinnego) i ograniczanie funkcjonowania społecznego do znajomości wirtualnych.
Wyobcowaniu może towarzyszyć wykluczenie społeczne związane z postrzeganiem danej jednostki jako odmieńca. Konsekwencją uzależnienia od gier (w tym także tych z zaangażowaniem pieniędzy), może stać się brak lub utrata umiejętności nawiązywania relacji i współżycia w grupie, brak wrażliwości na drugiego człowieka oraz zachowania agresywne słowne (wulgaryzmy) i fizyczne (niekontrolowane wybuchy agresji, pobicia). Ekstremalną konsekwencją może być brak zdolności założenia własnej rodziny lub trudności z utrzymaniem relacji rodzinnych.

Problemy szkolne i zawodowe
Konsekwencją e-uzależnienia (od Internetu, e-gier i e-hazardu) mogą być szeroko rozumiane problemy związane z edukacją szkolną i problemy zawodowe. Autorki raportu wskazują na słabe wyniki w nauce lub ich pogorszenie, częste absencje, powtarzanie lub zagrożenie powtarzaniem klasy. Z kolei na poziomie funkcjonowania poznawczego może dochodzić do zaburzeń uwagi, problemów z koncentracją oraz skupienia myśli tylko na tematyce związanej z daną e-czynnością.

W kontekście problemów zawodowych będących efektem e-uzależnienia (od e-gier, e-hazardu i e-zakupów) autorki wymieniają m.in. problemy z pozyskaniem lub utrzymaniem pracy, co jest związane z brakiem motywacji, umiejętności i wiedzy oraz z brakiem szacunku do pracy jako sposobu pozyskiwania pieniędzy lub z zaniedbywaniem jej (np. przez spóźnienia). W przypadku e-gier i e-hazardu efektem mogą być także ograniczenia intelektualne i problemy neurologiczne związane z ograniczeniem zainteresowań wyłącznie do tej jednej e-czynności i brakiem stymulacji zmysłów dotyku, zapachu, motoryki, stymulacją jednej sfery motoryki, czyli ręki. Takie zjawiska mogą utrudniać zarówno funkcjonowanie szkolne, jak i zawodowe.

Konsekwencje zdrowotne
Młodzież uzależniona ponosi także zdrowotne konsekwencje nadmiernego korzystania z Internetu, które wiążą się z niezdrowym trybem życia – brakiem aktywności fizycznej, siedzącą pozycja, stosowaniem używek, zaniedbywaniem potrzeb fizjologicznych. Na pogorszenie stanu zdrowia mogą się składać dolegliwości związane z funkcjonowaniem organu wzroku, wystąpieniem bólów kręgosłupa, barków, karku, nadgarstków i mięśni, przykurczy ścięgien, zmian w postawie ciała oraz pojawieniem się trudności z oddychaniem (związanych z niedoborem tlenu).

Choroby psychiczne i zaburzenia emocjonalne
Wśród konsekwencji uzależnienia od Internetu, e-gier i e-hazardu należy wskazać także na poważne zaburzenia lub choroby psychiczne, zaburzenia osobowościowe (w tym ubogie treści dotyczące ja, niskie poczucie własnej wartości i małą wiarę w siebie, mniejsze lub większe zaburzenia tożsamości czy niewłaściwe wzorce zachowań) i zaburzenia emocjonalne (takie jak depresja lub nastroje depresyjne, nerwowość, drażliwość, agresja, pobudliwość, spadek odporności psychicznej i syndrom odstawienia). Wystąpienie niektórych problemów intra-psychicznych może prowadzić do konieczności podjęcia leczenia psychiatrycznego.

Problemy finansowe i prawne
Uzależnienie od e-czynności (e-gier, e-hazardu i e-zakupów) może prowadzić do problemów finansowych, będących bezpośrednim (nadmierne wydawanie, przegrane) lub pośrednim efektem wykonywania danej e-czynności (długi, spirala zadłużenia, itp.).
Konsekwencją uzależnienia mogą być także problemy z prawem, działanie na pograniczu prawa lub łamanie zasad współżycia społecznego. Zdarzają się osoby, które w celu pozyskania pieniędzy na e-zakupy są skłonne prostytuować się, a w przypadku e-hazardu często dochodzi do wynoszenia rzeczy i pieniędzy z domu, kradzieży, napaści, wymuszeń, pożyczania i nieoddawania pieniędzy.

Spośród innych konsekwencji należy wymienić także eskalację danej e-czynności w życiu dorosłym – dla przykładu granie na wirtualne pieniądze może przerodzić się w granie na prawdziwe pieniądze w momencie pełnoletniości; brak umiejętności radzenia sobie z problemami czy niebezpieczeństwo bycia wykorzystanym w związku z podawaniem danych osobowych.

Oprac. Dorota Bąk
Źródło: Uzależnienia od e-czynności wśród młodzieży: diagnoza i determinanty. Raport; Opracowanie: Małgorzata Styśko-Kunkowska i Grażyna Wąsowicz, 2014

Projekt, w wyniku którego powstał raport „Uzależnienia od e-czynności wśród młodzieży: diagnoza i determinanty“, dotyczył zagrożenia uzależnieniem od czynności podejmowanych za pośrednictwem Internetu (e-gry, e-hazard, e-zakupy, określanych w projekcie jako e-czynności), przez młodzież szkolną w wieku 13-19 lat z terenu całej Polski. Obejmował analizę literatury i siedem badań przeprowadzonych metodami jakościowymi z pedagogami i psychologami pracującymi z młodzieżą oraz badania ilościowe z młodzieżą.
Projekt był współfinansowany ze środków Funduszu Rozwiązywania Problemów Hazardowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia i Instytutu Studiów Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego.