„Nastolatki 3.0”: nauka online i korzystanie z urządzeń elektronicznych w czasie pandemii

Rewolucja cyfrowa i związane z nią przemiany odbijają się najbardziej na grupie, która w cyfrowym świecie funkcjonuje w naturalny sposób – na nastolatkach. Dlatego tak ważne jest monitorowanie zachowań dzieci w sieci i ich ewentualne korygowanie.

Począwszy od 2014 r. NASK-Państwowy Instytut Badawczy co dwa lata realizuje ogólnopolskie badania dotyczące korzystania przez młodzież z tzw. nowych mediów. Ich celem jest diagnoza oraz interpretacja zachowań polskich nastolatków w Internecie i oraz zebranie opinii młodych na temat sieci. We wrześniu 2021 pojawił się raport z najnowszego badania – „Nastolatki 3.0”

Badanie NASK w czasach pandemii

Jak wyjaśnia dr Rafał Lange, „obecna edycja badań została zrealizowana w trakcie społecznego, gospodarczego i edukacyjnego lockdownu wywołanego pandemią COVID-19. Zmiany w edukacji i mobilności społecznej zostały uwzględnione zarówno w treści pytań kwestionariuszowych, jak i w procedurze zbierania danych.”

W badaniu wzięło udział 1733 uczniów z klas 7 szkół podstawowych oraz klas 2 szkół ponadpodstawowych, a także 893 rodziców i opiekunów prawnych z 61 szkół spośród wszystkich województw w Polsce.

Edukacja online

Nauka zdalna znacząco wpłynęła na korzystanie z urządzeń i eksplorowanie sieci. Zmieniło się w tym temacie zarówno podejście uczniów, jak i rodziców oraz nauczycieli. Jak wskazano w raporcie: „porównując dane z badania przeprowadzonego w 2020 r. z wynikami uzyskanymi w poprzednich edycjach, można zauważyć, że odsetek uczniów korzystających ze smartfona czy tabletu z dostępem do Internetu << tylko na przerwach >> dynamicznie zmieniał się na przestrzeni lat (2016 – 54,0%; 2018 – 38,0%; 2020 – 52,1%)”.

Więcej niż połowa ankietowanych (61%) pozytywnie ocenia zdalny tryb edukacji w swojej szkole w czasie pandemii. Jedynie co piąty uczeń wypowiedział się na ten temat negatywnie. I choć można ocenić odbiór edukacji online jako pozytywny, młodzież wskazywała wiele problemów. Jakich?

• Poczucie zniechęcenia do nauki po całym dniu lekcji zdalnych ( 57,8%).
• Zbyt mało czasu na realizację klasówek czy sprawdzianów (49,4%).
• Obciążenie zbyt dużą ilością materiałów i treści, które trudno jest przyswoić (44,4%).
• Nienadążanie z wykonywaniem zadań na sprawdzianach czy kartkówkach (40%).
• Brak odpowiedniego łącza internetowego (30%).
• Problemy z urządzeniami (21,1%).
• Brak odpowiedniej infrastruktury (komputer, laptop, tablet) (5,5%).
• Brak umiejętności obsługi programów służących do łączenia się z klasą online (4,4%).
• Brak przygotowania nauczycieli do obsługi urządzeń elektronicznych (komputer, kamera, mikrofon itd.)” (31,7%). Według uczniów nauczyciele w czasie trwania lekcji
  nie radzili sobie z pojawiającymi się trudnościami technicznymi, np. związanymi z połączeniem internetowy. Tak wskazało 33,4% ankietowanych.

Uczniom brakowało w tym czasie przede wszystkim bezpośredniego kontaktu z rówieśnikami – tak zadeklarowało ponad 75% respondentów. Akcentowali również potrzebę częstszego wychodzenia z domu (63,3%), czego zdawali się nie zauważać rodzice (6% wskazań). Wskazywali również, że jedną z potrzeb w czasie nauki zdalnej był odpoczynek od ekranu (zwłaszcza między zajęciami). Tak deklarowało 49,2% uczniów.

Zauważono, że w czasie pandemii uczniowie brali udział w lekcjach zdalnych, przede wszystkim wykorzystując laptopy (66,6%) oraz smartfony (58,0%). Prawie co trzeci rodzic twierdzi, że w trakcie pandemii musiał kupić dodatkowy laptop (31,8%).

Niespełna połowa nastolatków (45,3%) zadeklarowała, że nie chce, aby po zakończeniu pandemii
większość zajęć szkolnych odbywała się w trybie zdalnym.

Relacje międzyludzkie

Organizacja lekcji w formie online była też wyzwaniem dla nauczycieli i rodziców. Prawie 40% rodziców bądź opiekunów zaznaczyło, że relacje dzieci z kolegami i koleżankami w czasie pandemii i edukacji online pogorszyły się.

Wzięto pod lupę również relacje rodzic-dziecko. Więcej niż połowa (56,4%) rodziców bądź opiekunów
nie widzi w niej zmian. Również nastolatki twierdzą, że relacje z rodzicami nie uległy zmianie i zostały na tym samym poziomie co przed pandemią – tak zadeklarowało 45% uczniów.

Czas spędzany przed komputerem

Z zebranych danych wynika, że ponad połowa (55,4%) nastolatków przyznaje, że nauczanie zdalne wiązało się z długim przebywaniem przed komputerem, tabletem czy smartfonem – dłuższym, niżby chcieli badani. Podobne – choć bardziej jednoznaczne – zdanie mają rodzice (75,7%).

Czas spędzany przed ekranami oraz cel sięgania po urządzenia się zmienił. W kontekście szkoły sieć potrzebna jest do odrabiania lekcji (76,8%) oraz komunikacji z nauczycielami (74,1%). Poza realizacją obowiązków szkolnych sieć potrzebna jest młodym do komunikacji ze znajomymi i rodziną (77,9%)
oraz do rozrywki: słuchania muzyki (64,9%) i grania w gry online (53,8%). Jak wskazano w raporcie „nastolatki częściej używają Internetu, aby za pomocą komunikatorów oraz czatów łączyć się ze znajomymi czy rodziną, niż do poszerzania swojej wiedzy potrzebnej do szkoły (48,2% vs. 30,7%) oraz w celu poszerzania swojej wiedzy z zakresu zainteresowań czy hobby (30,6%)”.

Inaczej wygląda także kwestia korzystania z mediów społecznościowych przez rodziców i opiekunów. W porównaniu do stanu sprzed dwóch lat, obecnie są oni aktywniejszymi użytkownikami social mediów (2018 – 30,1%; 2020 – 43,2%). Co ciekawe, częściej Internet służy im do korzystania z serwisów społecznościowych niż do pomocy dzieciom w odrabianiu lekcji (38,9%) czy też w związku ze sprawami związanymi z działalnością zarobkową (38,1%).

Źródło:

Raport z ogólnopolskiego badania uczniów „NASTOLATKI 3.0„, Redakcja: dr Rafał Lange, Warszawa 2021

Fot. Compare Fibre, Unsplash.com