Psychoterapia osób uzależnionych od seksu

Większość badaczy i klinicystów pozostaje zgodnych co do podstawowego znaczenia psychoterapii w leczeniu osób uzależnionych od seksu oraz wspomagającej roli środków farmakologicznych, zwłaszcza z grupy SSRI. Wobec braku danych na temat przewagi określonych metod psychoterapii nad innymi zaleca się stosowanie ogólnie uznanych metod, które są wykorzystywane w leczeniu pacjentów z uzależnieniem od seksu: najwięcej danych dotyczy terapii psychodynamicznej, poznawczo-behawioralnej (CBT), grupowej i małżeńskiej. Dodatkowo u części pacjentów pomocne w procesie terapii może być także uczestniczenie w spotkaniach grup samopomocowych typu Anonimowych Seksoholików.

Psychoterapia grupowa

Udział w terapii grupowej z innymi osobami ujawniającymi uzależnienie od seksu pomaga w przezwyciężaniu uczucia wstydu i izolacji. Z pomocą terapeuty grupa może także dostarczać doświadczeń zaangażowania w bliskie relacje emocjonalne.

Terapie grupowe odbywają się często w ramach ośrodków zajmujących się leczeniem uzależnień, gdzie osoby patologicznie hiperseksualne są włączane do grup z pacjentami uzależnionymi od substancji psychoaktywnych (stanowiącymi zwykle ok. 90% uczestników) i posiadającymi inne nałogi behawioralne, realizując ewentualnie częściowo sprofilowany program terapeutyczny. W przypadku leczenia pacjentów uzależnionych od seksu w ramach programów terapii uzależnień bardziej korzystne jest jednak tworzenie jednorodnych grup terapeutycznych (tj. takich, w których wszyscy pacjenci spełniają kryteria uzależnienia od seksu). Głównie dlatego, że jednym z podstawowych celów terapii uzależnień od substancji psychoaktywnych jest utrzymanie pełnej abstynencji, zaś w leczeniu osób z uzależnieniem od seksu chodzi bardziej o przywrócenie kontroli nad ich własną seksualnością.

Z badań wynika, że efektem tego rodzaju terapii może być m.in. istotna redukcja szkód i zagrożeń wynikających z zachowań hiperseksualnych, w tym spadek liczby ryzykownych zachowań seksualnych i prewencja szerzenia się chorób przenoszonych drogą płciową oraz zmniejszenie strat finansowych. Tego typu terapia może także wpływać na wyraźne zmniejszenie ogólnego poziomu dyskomfortu psychicznego, depresyjności, objawów obsesyjno-kompulsyjnych i zaabsorbowania seksem oraz bodźcami seksualnymi. Zauważono także zmniejszenie lęku, wewnątrzpsychicznych konfliktów dotyczących popędu seksualnego oraz uczucia wstydu związanego z realizacją działań popędowych.

Terapia psychodynamiczna

W ujęciu psychodynamicznym istotna jest identyfikacja i próba zrozumienia uczuć pacjenta i terapeuty w procesie terapii. W toku leczenia może pojawiać się wiele intensywnych emocji. Innym istotnym obszarem w terapii psychodynamicznej jest analizowanie konfliktów rodzinnych i odkrywanie modeli zdrowej intymności. Ważnym elementem terapii jest także radzenie sobie z zaburzeniami przywiązania osób uzależnionych od seksu poprzez uczenie ich bardziej komfortowych relacji. Zmniejsza to siłę i negatywny wpływ fantazji na temat obiektu seksualnego, a rozwijanie bezpiecznych relacji zmniejsza potrzebę kompensowania braku bliskości za pomocą zachowań seksualnych.

Specjaliści zajmujący się terapią osób uzależnionych od seksu zwracają uwagę na różne istotne aspekty udziału osób bliskich pacjenta w procesie leczenia. Na wczesnym etapie leczenia zaleca się włączanie rodziny do programu terapeutycznego oraz podkreśla się rolę partnerki w ujawnianiu, ocenie, leczeniu i profilaktyce kompulsywnych zachowań seksualnych u mężczyzn. Praca terapeutyczna powinna też obejmować przygotowanie uzależnionego od seksu rodzica do rozmowy z dzieckiem na temat swojego problemu, przerwania cyklu nadużyć seksualnych i zapewnienia właściwej edukacji seksualnej.

Terapia poznawczo-behawioralna

Podejście oparte na terapii poznawczo-behawioralnej (CBT) zakłada pomoc pacjentom w identyfikacji czynników wyzwalających zachowania seksualne i umożliwienie im rozwinięcia lepszych mechanizmów radzenia sobie z nimi. Pomaga to w szczególności uniknąć nawrotów negatywnych zachowań. CBT może także nauczyć pacjentów lepszych sposobów radzenia sobie ze stresem, lękiem i obniżonym nastrojem, które mogą wyzwalać niechciane zachowania seksualne.

Terapia par

Istotnym problemem w terapii jest kwestia ujawnienia przez pacjenta jego zachowań seksualnych partnerce lub partnerowi oraz możliwe konsekwencje takich działań. Z tego względu ważną częścią terapii jest praca nad związkiem. Terapia małżeńska umożliwia pracę nad problemami w związku spowodowanymi zachowaniami seksualnymi pacjenta będącymi często przyczyną dużego stresu i odrzucenia. Jest także pomocna w poprawie intymności, otwartości i jakości kontaktów seksualnych pacjenta w stałym związku. Poradnictwo i terapia par może przyspieszać proces wybaczenia, odbudowania zaufania, poprawy więzi i lepszego wspierania dalszego leczenia pacjenta przez partnerkę lub partnera. Skuteczność takiej interwencji pozostaje jednak ograniczona, dopóki partner lub partnerka osoby ujawniającej uzależnienie postrzega się jedynie w kategoriach ofiary. Z tego względu partnerów/partnerki powinno się zachęcać do podejmowania terapii indywidualnej ukierunkowanej na ich procesy uzależnieniowe, lęk przed porzuceniem, zewnętrzne umiejscowienie kontroli i niskie poczucie własnej wartości.

U osób nałogowo korzystających z cyberseksu istotnym elementem w terapii jest ograniczenie dostępu do komputera poza pracą, a u osób pracujących w domu – wyznaczenie określonych godzin korzystania z pomieszczenia służbowego z komputerem z przeznaczeniem tylko do pracy. Uzyskanie pełnej abstynencji w zakresie korzystania z internetu jest to o tyle trudne, że we współczesnym świecie komputer stał się nieodłączną częścią naszego życia i wielu osobom trudno jest sobie wyobrazić funkcjonowanie bez dostępu do sieci. Niektórzy autorzy sugerują nawet wykorzystanie zasobów sieci i możliwości nowoczesnej komunikacji internetowej w psychoterapii osób uzależnionych od cyberseksu, co wzbudza jednak sporo kontrowersji.

W podejmowaniu poradnictwa i terapii osób ujawniających uzależnienie od seksu istotne jest także uwzględnienie uwarunkowań związanych z orientacją seksualną – dotyczy to przede wszystkim szczególnych problemów populacji homoseksualnych, jak stygmatyzacja, homofobia, brak wsparcia społecznego dla związków osób tej samej płci, zachowania związane z unikaniem dyskryminacji, dynamika subkulturowa oraz kwestii przeciwprzeniesienia terapeuty.

Grupy samopomocowe

Ze względu na wiele mechanizmów leżących u podstaw uzależnienia od seksu korzystne wydaje się elastyczne podejście do terapii i eklektyzm terapeutyczny. Uczestniczenie w spotkaniach grup samopomocowych typu Anonimowych Seksoholików może być pomocne jako uzupełnienie i zwiększenie motywacji w procesie terapii u części pacjentów.

Istnieje wiele grup samopomocowych typu anonimowych seksoholików (m.in. Sexaholics Anonymous, Sex Addicts Anonymous, Sex and Love Addicts Anonymous, Sexual Recovery Anonymous, Co-dependents of Sex Addicts, S-Anon International Family Groups, Sexual Compulsives Anonymous) z setkami stowarzyszeń i oddziałów na całym świecie opierających swoje działanie głównie na programach terapii 12 Kroków. Wspólnoty te obejmują opieką osoby ujawniające nałogową seksualność, jak i osoby współuzależnione oraz rodziny. Z badań wynika, że wczesne rozpoczęcie uczestnictwa oraz częstszy udział w mityngach wiąże się z mniejszą kompulsywnością seksualną w późniejszym czasie.

Więcej o grupach samopomocy: https://test.uzaleznieniabehawioralne.pl/seksoholizm/grupy-samopomocy/

Oprac. Dorota Bąk

Źródło: „Patologiczna hiperseksualność”, Michał Lew-Starowicz, w: „Zaburzenia uprawiania hazardu i inne tak zwane nałogi behawioralne”, pod red. Bogusława Habrata