Czy to już uzależnienie od seksu?

Każde zachowanie, po które sięgamy w chwilach stresu, aby osiągnąć przyjemność – jedzenie słodyczy, czatowanie w Internecie, zakupy – może niespodziewanie zawładnąć całym życiem. Podobnie można uzależnić się od seksu.

Większość Polaków (58 proc. mężczyzn i 40 proc. kobiet) ocenia swoje libido jako wysokie. Szczególnie duże potrzeby seksualne dotyczą osób młodych oraz będących w nowych związkach, kiedy romantyczna fascynacja sprawia, że zakochani stale pragną bliskości fizycznej. Duże zainteresowanie seksem mogą także przejawiać osoby samotne, lub które z innych powodów przez dłuższy czas nie podejmowały kontaktów seksualnych, oraz młodzież w okresie dojrzewania psychoseksualnego. W tej sytuacji częsta masturbacja (również przy korzystaniu z pornografii) zdaje się naturalna i zrozumiała.

Zdarza się jednak, że fantazje erotyczne i wprowadzanie ich w życie, stają się źródłem cierpienia – samego pacjenta lub jego bliskich. U osoby, która stale odczuwa ochotę na zbliżenie, nadmiernie masturbuje się, regularnie używa pornografii i cyberseksu – a często także uprawia ryzykowny seks z przygodnymi partnerami, możliwe jest rozpoznanie hiperseksualności. Przyczyną nadmiernego popędu seksualnego mogą być przebyte urazy na tle seksualnym (molestowanie seksualne, gwałt), zaburzenia osobowości, ale również zaburzenia psychiczne (mania, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne) i neurologiczne lub przyjmowane leki.

Choć w klasyfikacji medycznej rozpoznanie „uzależnienie od seksu” nie istnieje, to właśnie tak definiowany problem jest częstą przyczyną zgłoszeń do gabinetów seksuologów. Nierzadko jedno z partnerów oskarża drugiego o chorobliwe zainteresowanie seksem i obsceniczne zachowania, podczas gdy rzeczywistym problemem jest niedopasowanie – różnice w poziomie potrzeb seksualnych między partnerami. Istnieje również grupa mężczyzn i kobiet, dla których swoboda seksualna jest swoistym stylem życia. Seks stanowi jedynie rozrywkę, a atrakcyjny partner – obiekt seksualny. Skłonność do flirtu, liczne zdrady są przejawem niedojrzałości, nie mogą być jednak traktowane jako zaburzenie.

Wielu badaczy uważa, że możliwe jest uzależnienie się od seksu i proces ten przebiega podobnie, jak uzależnienie od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych. Osoba o skłonności do uzależnienia odczuwa silne pragnienie seksu i nie może się przed nim powstrzymać, mimo dotkliwych konsekwencji – odrzuceniu przez rodzinę, kar za wykroczenia seksualne itp. Jednocześnie, kiedy próbuje powstrzymać się od zachowań erotycznych, odczuwa tak zwany zespół abstynencyjny – złe samopoczucie psychiczne i fizyczne, bóle, bezsenność, zaburzenia lękowe i depresyjne.

Wspólnoty Anonimowych Seksoholików wymieniają kryteria, według których można rozpoznać u siebie lub bliskiej osoby problem uzależnienia od seksu:

poczucie utraty kontroli nad swoimi zachowaniami związanymi ze sferą seksualną, np. natrętna masturbacja,
tracenie czasu na zachowania seksualne, np. rytualne wielogodzinne seanse filmów pornograficznych,
stałe, obsesyjne myśli i fantazje erotyczne, które pojawiają się wbrew woli,
zaniedbywanie spraw zawodowych, nauki, kontaktów rodzinnych i towarzyskich na rzecz zachowań seksualnych,
zmaganie się z przykrymi konsekwencjami zachowań seksualnych: utratą pracy, rozpadem związku, zaciąganiem długów na korzystanie z agencji towarzyskich,
poczucie zmian w charakterze, usposobieniu pod wpływem stylu życia seksualnego, np. zamknięcie się w sobie, nerwowość, lekkomyślność,
zmiana progu wrażliwości na bodźce seksualne; dla pełnego zaspokojenia potrzebne są coraz intensywniejsze, bardziej ryzykowne zachowania,
podejmowanie uporczywych starań, aby ograniczyć lub przerwać niechciane zachowania,
stałe powracanie do zachowań seksualnych, mimo licznych postanowień zmiany stylu życia,
niezdolność zaprzestania destrukcyjnych zachowań, np. niemożność rezygnacji z przypadkowych kontaktów seksualnych na imprezach, w klubach.

Warto skonsultować się z seksuologiem, jeśli zauważamy u siebie, lub u bliskiej osoby, choćby jeden z powyższych objawów.
Rodzaj terapii nadmiernego popędu seksualnego i zachowań o charakterze uzależnienia od seksu zależy od ich przyczyn. Zazwyczaj polega na indywidualnej psychoterapii w gabinecie terapeuty seksuologa. Celem jest odnalezienie sposobów odraczania uporczywych zachowań seksualnych oraz wprowadzenie na ich miejsce alternatywnych sposobów radzenia sobie ze stresem i napięciem.

Możliwe jest także podjęcie terapii małżeńskiej (jeśli źródła trudności leżą w relacji między partnerami) lub udział w grupie wsparcia, w której uczestniczą inne osoby cierpiące z powodu zaburzeń życia seksualnego oraz uzależnień. Istnieje także możliwość farmakologicznego wspierania psychoterapii, dzięki lekom obniżającym kłopotliwy popęd seksualny.

O autorze
Justyna Piątkowska – ekspert w dziedzinie psychologii, seksuologii i psychoterapii.