Zjawisko uzależnienia (nałogu) komputerowo-internetowego w świetle współczesnych badań

Badania nad zjawiskiem uzależnienia komputerowo-internetowego zapoczątkował w 1995 Moore, który przeprowadził je na grupie 531 studentów Uniwersytetu w Austin.

Badania nad zjawiskiem uzależnienia komputerowo-internetowego zapoczątkował w 1995 Moore, który przeprowadził je na grupie 531 studentów Uniwersytetu w Austin. Wyniki wskazywały, iż 13% z nich było uzależnionych[1] z czego znakomitą większość stanowili mężczyźni (71%)[2] . Rok później podobną tematyką zajęła się Kimberly Young i to właśnie ona uznawana jest za prekursorkę badań nad uzależnieniami komputerowymi oraz duży autorytet w tej dziedzinie. Potraktowała ten nałóg podobnie do uzależnienia od hazardu[3] , przeprowadziła badania na grupie 496 respondentów, które pozwoliły wyodrębnić typy uzależnienia komputerowego (omawiane są one w rozdziale 2.1) oraz grupę osób zagrożonych, którymi według K. Young okazali się być bezrobotni mężczyźni oraz kobiety w średnim wieku, które prowadzą swoje gospodarstwo domowe. Wyniki były również zaskakujące z tego względu, że niemalże 80% osób, które zgłosiły się do badania, uważało się za osobę uzależnioną[4] . W 1999 roku David Greenfield przeprowadził badania na grupie 17251 osób z których 8% okazała się być zagrożona uzależnieniem, a 6% (919 osób) uzależniona[5] . Kryterium, które zastosowano było co najmniej 5 twierdzących odpowiedzi w kwestionariuszu składającym się z 9 pytań. Badania przeprowadzone przez P. Wallace 2001 roku obaliły powszechny stereotyp osoby uzależnionej – młodego mężczyzny, nastolatka, okazało się bowiem – podobnie jak w badaniach K. Young – że ponad 60% osób uzależnionych stanowiły kobiety po czterdziestym roku życia, podczas gdy studenci stanowili 18%[6] . Zaskakujące może być również stwierdzenie, że osoby uzależnione w większości okazały się być nowicjuszami z małym doświadczeniem Internetowym [7]. Wszelkie badania i sondaże dają zróżnicowane wyniki, dlatego też nie można dokładnie stwierdzić, jak bardzo powszechne jest to zjawisko [8].

Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne na podstawie badań stwierdza, iż na świecie uzależnionych jest 6% użytkowników Internetu [9], szacuje się jednak na podstawie badań innych autorów, że może to być nawet 14% użytkowników na całym świecie [10] .

W Polsce ilość osób uzależnionych od Internetu nie jest jednoznacznie określona, ponieważ badania, które są przeprowadzane w tym zakresie obejmują zazwyczaj zbyt małą próbę lub przeprowadzane są za pomocą sieci, dlatego ich wyników nie można uznawać za w pełni reprezentatywne [11]. Według Ryszarda Poprawy 6% polskich użytkowników Internetu używa go w sposób problemowy, natomiast 18% należy do grupy wysokiego ryzyka [12] . Wyniki te są adekwatne do tych, uzyskanych przez H. Ginowicz w 2003 roku, która również wykazała, iż 6% polskich internautów może zostać określona mianem uzależnionych [13]. Według A. Augustynka również profil osoby uzależnionej w Polsce jest inny niż ten przedstawiony przez K. Young oraz P. Wallace. Według niego najbardziej podatni są niepracujący oraz nieuczący się młodzi chłopcy w wieku 16-25 lat o introwertycznym charakterze [14]. A. Augustynek przeprowadził w 2005 roku badania na grupie 1011 osób należących do miasteczka AGH w trakcie których badani mieli sami określić, czy czują się osobami uzależnionymi od Internetu. Twierdząco odpowiedziało tylko 5 kobiet i 11 mężczyzn co daje bardzo niski wynik procentowy (kolejno 1% i 2,2%) i w większości dotyczy studentów a nie pracowników naukowych. Po zweryfikowaniu tych opinii z kryteriami diagnostycznymi okazało się, iż tylko 5 osób można nazwać uzależnionymi ( 4 studentów oraz 1 studentka) [15]. Badania te są elementem projektu prowadzonego od 2000 roku, który pozwala stwierdzić, iż zjawisko uzależnienia komputerowego wśród studentów tejże uczelni jest stosunkowo rzadkie [16]. Badanie CBOSu opublikowane w czerwcu 2010 roku przeprowadzone na próbie 1056 dorosłych osób wskazuje iż dwie trzecie ankietowanych osób tj. 66% posiada komputer w domu a 59% również połączenie z Internetem w domu. Oznacza to zatrzymanie gwałtownego wzrostu liczby osób posiadających dane dobra, ponieważ wyniki te są niemalże identyczne z zeszłorocznymi. W raporcie tym znalazło się również zagadnienie nadużywania Internetu, które ankietowali określali według własnego uznania. Co piąta osoba przyznała, że spędza zbyt dużo czasu w sieci, co stanowi 19% badanych. Połowa badanych stwierdziła, że miała miejsce sytuacja, gdy spędziła w Internecie więcej czasu niż planowała, a jedna trzecia co najmniej raz zaniedbała z tego powodu swoje obowiązki. Jedynie 8% przyznało się do zaniedbania rodziny oraz znajomych z powodu przebywania w Sieci [17].

Badania nie dają jednoznacznego obrazu skali zjawiska uzależnienia – nałogu. Można wnioskować, iż w Polsce ten problem dopiero się pojawia, jednak nie należy go lekceważyć. Pojawienie się w badaniach CBOSu kategorii uzależnienia od komputera i Internetu sugeruje, że pojawiła się potrzeba zbadania tego zjawiska. Ludzie mają świadomość spędzania zbyt wielu godzin przed komputerem, jednak nie spełniają kryteriów uzależnienia. Można więc stwierdzić, że jest to odpowiedni moment na wprowadzenie profilaktyki, aby problem nie narastał.

Autor: Iga Gortad

Kryterium dla uzależnienia było spędzanie co najmniej 8 godzin dziennie w Internecie
A. Augustynek, Uzależnienia komputerowe- fakty i artefakty, s. 203, w: Jędrzejko, D. Sarzała (red.), Człowiek i uzależnienia, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2010, s. 203
K. Young, Internet Addiction: The emergencje of a New clinical disorder, http://www.netaddiction.com/articles/newdisorder.pdf, 20.04.2011
H. Ginowicz, Zagrożenia płynące z sieci, Czasopismo Terapia uzależnienia i współuzależnienia, 2003, Nr.3, http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia/63-terapia-uzalenienia-i-wspouzalenienia/741-zagrozenia-plynace-z-sieci-3.html, 20.04.2011
A. Augustynek, Zagrożenia komputerowe, http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=247, 20.04.2011
A. Augustynek, Kryteria diagnostyczne rozpoznania zespołu uzależnienia od Internetu, http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=125, 20.04.2011
A. Augustynek, Kryteria diagnostyczne rozpoznania zespołu uzależnienia od Internetu, http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=125, 20.04.2011
P. Wallace, Psychologia Internetu, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2005, s. 237
B.T. Woronowicz, Uzależnienia: geneza, terapia, powrót do zdrowia, Wydawnictwo Parpamedia, Warszawa 2009, str. 475
K. Kaliszewska, Nadmierne używanie Internetu. Charakterystyka psychologiczna, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2007, s. 32
K. Kaliszewska, Nadmierne używanie Internetu. Charakterystyka psychologiczna, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2007, s. 32
R. Poprawa, W pułapce Internetu. Kontrowersje, fakty, mechanizmy, http://www.badania.psychologia.uni.wroc.pl/artykuly/w_pulapce_internetu.pdf, 20.04.2011
H. Ginowicz, Zagrożenia płynące z sieci, czasopismo Terapia uzależnienia i współuzależnienia,2003, Nr.3, http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia/63-terapia-uzalenienia-i-wspouzalenienia/741-zagrozenia-plynace-z-sieci-3.html, 20.04.2011
L. H. Haber (red.), Mikrospołeczność Informacyjna. Na przykładzie Miasteczka Internetowego Akademii Górniczo- Hutniczej w Krakowie, Uczelniane Wydawnictwa Naukowo- Dydaktyczne AGH, Kraków 2001, s.68
M. Jędrzejko, D. Sarzała (red.), Człowiek i uzależnienia, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2010, s. 210
A. Augustynek, Kryteria diagnostyczne rozpoznania zespołu uzależnienia od Internetu, http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=125, 20.04.2011
Korzystanie z komputerów i Internetu, Komunikat z Badań CBOS, Warszawa, czerwiec 2010, http://www.cbos.pl/PL/publikacje/raporty_2010.php, 20.04.11