Świadomość zagrożeń związanych z korzystaniem z Internetu wśród młodzieży – cz. I

Młodzi ludzie posiadają bardzo dużą wiedzę na temat zagrożeń związanych z nadmiernym korzystaniem z Internetu. Na ile jednak identyfikują się z posiadają wiedzą i zdają sobie sprawę ze znaczenia różnych sytuacji, które stają się lub mogą stać się ich udziałem w sieci – takie wątpliwości nasuwają przeprowadzone badania jakościowe przeprowadzone przez badaczy Pracowni „Pro M” w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Podczas przeprowadzonych wywiadów młodzi ludzie wymieniają różnego rodzaju zagrożenia związane z użytkowaniem Internetu: problemy ze zdrowiem somatycznym i psychicznym, ograniczenie aktywności i rozwoju fizycznego, popadanie w uzależnienie, problemy społeczne, ryzyko kontaktu z niebezpiecznymi osobami i inne.

Młodzi ludzie wskazują, że korzystanie z Internetu bez umiaru może powodować wady wzroku, kręgosłupa, otyłość, wycieńczenie organizmu. Jeden z respondentów, licealista z pierwszej klasy, wspomniał też o tym, że korzystanie z Internetu niszczy strukturę mięśniową, człowiek się nie rusza i potem nieruchomym się staje. Jedna z gimnazjalistek sądzi nawet, że zbyt korzystanie z komputera grozi chorobą nowotworową: Słyszałam o takim przypadku (…) od promieniowania, strasznie długo gościu siedział, to zachorował, po prostu dostał raka. Nie wiem, jaki to był komputer co prawda. Inny gimnazjalista jednak skomentował tę wypowiedź z ironią: Komputer o napędzie atomowym.

Uczeń technikum tak opowiada o sytuacjach z rówieśnikami: Chodź, pogramy w piłkę, to on nie wyjdzie na boisko, tylko włączy FIFE i będzie grał przez Internet. To jest niebezpieczeństwo. Kolejny nastolatek, też pierwszoklasista z technikum potwierdza: Bo teraz dużo dzieci, zamiast iść pograć w piłkę, czy cokolwiek innego porobić, to włączają Playstation, xBoxa, Internet i grają. Zamiast się rozwijać w sposób fizyczny. Z przytoczonych wypowiedzi widać, że młodzież wie, iż „siedzenie przed komputerem” powoduje ograniczenie aktywności i upośledzenie rozwoju fizycznego.

Nastolatki wiedzą także o skrajnych przypadkach konsekwencji korzystania z Internetu: Jeśli na przykład on by nie jadł dwa tygodnie. I by trafił pod kroplówkę do szpitala i byłoby ciężko go odratować, to mógłby nawet ponieść śmierć – mówi licealista z pierwszej klasy.

Badani uczniowie wskazują też na liczne problemy ze zdrowiem psychicznym, powodowane przez spędzanie zbyt dużej ilości czasu przy komputerze. Przede wszystkim mówią o ryzyku uzależnienia, wynikającym z funkcjonalności Internetu, w szczególności Facebooka: (…)jak komuś się podoba spędzanie czasu w taki sposób, nic nie musi robić, siedzi tam na Facebooku, kontakt ma ze wszystkimi rzeczami, może przejrzeć koncerty, imprezy, znajomych, co tam u nich, to jest bardzo wygodne i uzależnia to ludzi. Gimnazjaliści wskazywali też ma ryzyko uzależnienia od gier hazardowych dostępnych w Internecie, czego konsekwencją bywa popadanie w długi. Uczniowie opisywali też symptomy uzależnienia:

zbyt długi czas aktywności w sieci: (…) Nie można się oderwać – opisuje ten stan umysłu gimnazjalistka. (…) Nie możemy przestać. Jak musimy się pouczyć to cały czas przekładamy, cały czas siedzimy, to tak się kończy – dodaje licealistka z pierwszej klasy.
„potrzeba lub przymus codziennego korzystania”: „ (…) nagle odczujemy taką potrzebę, żeby włączyć komputer, żeby rzeczywiście coś tam porobić, sami nie wiedząc co – tłumaczy pierwszoklasista z technikum. „(…) codziennie trzeba tam zajrzeć, bo jak nie to… Ja nie wiem, to mnie nie interesuje, ja tam nie wchodzę – zaznacza trzecioklasista.
obowiązki szkolne schodzą na dalszy plan: „(…) nie widzi nic innego do roboty poza graniem w gry i siedzeniem na Facebooku. Opuszcza lekcje, żeby sobie no… Pograć w gry – tłumaczy licealista. Pierwszoklasistka z technikum tak tłumaczy ten mechanizm uzależnienia: Jak grasz w jakieś gry na przeglądarce, to możesz poświęcić czas na naukę, siedzieć przed komputerem, gapić się w to i tak codziennie. Zawalisz przedmiot.
inne aktywności i przyjemności przestają być ważne: Takie jakby zamknięcie, klapki, które nie pozwalają nam zobaczyć innej formy rozrywki, innej formy spędzenia czasu, oprócz tej, od której dana osoba jest uzależniona.(…) I wybierając jakąkolwiek rozrywkę, wybierają zawsze tą internetową, czerpią z niej największą przyjemność – opisuje zjawisko uczeń technikum.
rezygnowanie ze spożywania posiłków: Respondent z trzeciej klasy szkoły zawodowej opisuje to zagrożenie w następujący sposób: Ktoś siedzi przy komputerze i mówi „później zjem”, a na przykład się okazuje, że dopiero wieczorem idzie zjeść, bo jest zajęty.
agresja w stosunku do osób ograniczających korzystanie z sieci, w oczach licealistki przejawia się następująco: Osoba x przychodzi do domu, siada przed komputerem, jeżeli ktoś próbuje ją zabrać od tego komputera, zaczyna wrzeszczeć na tą osobę.

Spośród zagrożeń zdrowia psychicznego respondenci wymieniali także:

depresję
utratę kontaktu z rzeczywistością „(…) to obniża sprawność intelektualną plus skutkuje tym, że są zaburzenia psychiczne przez odcięcie od świata. Człowiek nie potrafi spojrzeć na realny świat, tylko świat w komputerze staje się bardziej realnym światem – wspomina licealista.
przyjęcie fałszywej, wirtualnej tożsamości – pierwszoklasista z technikum postrzega osoby z tym problemem w następujący sposób: Taka osoba uzależniona od świata wirtualnego odcina się trochę od tego rzeczywistego. I jest w stanie wykreować swoją osobę w tym innym świecie. Czasem może wynikać z tego to uzależnienie, że ta jej postać stworzona w tym wirtualnym świecie jej samej się bardziej podoba.
zmiana treści marzeń: „(…) jak się tak dużo gra, to się marzy o innych rzeczach niż jak się normalnie funkcjonuje – mówi uczeń technikum, powołując się na przeczytany reportaż.
agresywne zachowania: Ogląda jakieś dziwne rzeczy, a później mu odwala. Gra w jakieś gry, a później robi to samo – kwituje zachowania rówieśników uczeń trzeciej klasy z technikum.
stres po przegranej w grach

Poziom świadomości zagrożeń wśród młodzieży jest budujący. Pozostaje jednak pytanie, na ile ta świadomość przekłada się na faktyczne działania i ostrożność przejawianą podczas korzystania z sieci.

Wszystkie cytaty pochodzą z Raportu z wywiadów grupowych z uczniami szkół warszawskich zrealizowanych w ramach programu Ministra Zdrowia: Wspieranie badań naukowych dotyczących zjawiska uzależnienia od hazardu lub innych uzależnień niestanowiących uzależnienia od substancji psychoaktywnych, a także rozwiązywania problemów z tym związanych finansowanych ze środków Funduszu Rozwiązywania Problemów Hazardowych przez zespół badawczy Pracowni Pro M Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Materiały niepublikowane.