Poznawcze mechanizmy samokontroli u osób nałogowo korzystających z gier komputerowych i social mediów

Coraz więcej ludzi nie może wyobrazić sobie życia bez Internetu. Użytkownicy sieci mają łatwy dostęp do informacji, usług elektronicznych, mogą bez problemu komunikować się na odległość i korzystać z aplikacji pomocnych w codziennej egzystencji. Internet ma też jednak negatywne strony. Nie wszyscy potrafią korzystać z sieci z umiarem i zdrowym dystansem.

Internet – błogosławieństwo i przekleństwo w jednym

 Internet jest nośnikiem pozytywnych zmian, ale także wielu problemów. Może prowadzić do zachowań dysfunkcyjnych i nałogowych. Wiele osób wykorzystuje Internet w celach rozrywkowych lub w trakcie pracy. Według danych CBOS około 750 tys. osób jest zagrożonych uzależnieniem od Internetu. Objawy uzależnienia od Internetu ujawnia 0,3 proc. badanych, czyli około 100 tys. osób. Dzieci i młodzież stanowią około dwie trzecie osób zagrożonych uzależnieniem.

W Polsce 2 proc. młodych ludzi w wieku 14-17 lat jest uzależnionych od gier komputerowych w Internecie. 87,6 proc. chłopców w wieku 14-17 lat deklaruje granie w gry online, natomiast w grupie dziewcząt odsetek ten wynosi 39,2 proc. Ponadto w tych samych grupach wykazano, że 1,7 proc. dziewcząt i 14,4 proc. chłopców nadużywa gier komputerowych.

Polacy i serwisy społecznościowe

 62 proc. Polaków korzysta z serwisów społecznościowych. Aż 92 proc. osób w wieku od 18 do 24 lat jest zarejestrowanych w portalach społecznościowych. Wśród młodzieży największą popularnością cieszy się Facebook – korzysta z niego 78,4 proc. młodych ludzi.

 Znaczenie samokontroli w uzależnieniu od sieci

Osoby nałogowo korzystające z Internetu przejawiają problemy w obszarze funkcjonowania poznawczego, szczególnie w zakresie procesu hamownia, podejmowania decyzji, radzenia sobie z konfliktem poznawczym, pamięci roboczej, wielozadaniowości oraz elastyczności poznawczej.

Samokontrola jest zdolnością do kontrolowania własnego zachowania we względnej niezależności od nacisków zewnętrznych oraz wrodzonych lub wyuczonych nawyków i fizjologicznych impulsów. Jest związana ze zdolnością do powstrzymywania się od niepotrzebnych lub szkodliwych reakcji, z umiejętnością odkładania gratyfikacji oraz kontroli emocji, a także uważnym obchodzeniem się z innymi ludźmi i dostosowaniem swojego zachowania do kontekstu społecznego.

Coraz więcej badaczy zwraca uwagę na związek problematycznego używania gier komputerowych oraz portali społecznościowych z niską samokontrolą.

Prokasytnacja i trudności w dążeniu do wyznaczonych celów

Osoby uzależnione od Internetu przejawiają deficyt w zakresie zdolności do hamowania reakcji oraz „przełączania” się między zadaniami. Uzależnieni od Facebooka mają trudności w dążeniu do wyznaczonych celów. Wykazują się niskim poziomem inicjatywy oraz wytrwałości w obrębie samokontroli, łatwiej zapominają o powziętych celach i planach działania. Podobnie jest w przypadku ludzi nałogowo korzystających z gier komputerowych – są tak zaabsorbowani wirtualnym światem, że mają kłopoty w utrzymaniu motywacji potrzebnej do realizacji wyznaczonych celów.

 Na podstawie przeprowadzonych badań wykazano, iż jednym z głównych czynników związanych z większym nasileniem nałogowego korzystania z Facebooka oraz gier komputerowych jest systemem walki/ucieczki/znieruchomienia. W tym przypadku tendencja do ucieczki lub unikania sytuacji trudnych, wzbudzających strach, może prowadzić do częstszego korzystania z Internetu czy gier komputerowych jako formy radzenia sobie z rzeczywistością.

Źródło: „Poznawcze mechanizmy samokontroli w funkcjonowaniu osób nałogowo korzystających z gier komputerowych oraz portali społecznościowych. Analiza i porównanie z osobami uzależnionymi od substancji psychoaktywnych”
Realizator: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Termin realizacji: 2017-2018.