„Pomaganie przez klikanie” jako forma regulacji emocji u osób nadmiernie zaabsorbowanych Facebookiem

Facebook zrzesza dużą liczbę użytkowników i znacząco wpływa na ich funkcjonowanie. Wg badań z 2014 roku, ludzie spędzają na Facebooku coraz więcej czasu, 70% z nich korzysta z niego nawet kilka razy dziennie. Powszechne stało się pojęcie „uzależnienie od Facebooka”, które jest definiowane jako „nadmierne zaangażowanie, które zakłóca codzienne aktywności i relacje interpersonalne, pojawia się też utrata kontroli nad czasem spędzanym na portalach społecznościowych”.

Z badań wynika, że osoby nadmiernie korzystające z Facebooka odczuwają niepokój i dyskomfort, kiedy nie mogą się zalogować do portalu. To zaś przekłada się na negatywne funkcjonowanie w różnych sferach: fizycznej, psychicznej, interpersonalnej, społecznej, rodzinnej, a nawet ekonomicznej.

Okazuje się, że istnieją cechy, które mogą predestynować do problematycznego korzystania z portali społecznościowych. To między innymi wysoki poziom neurotyzmu, niska sumienność, mała stabilność emocjonalna, narcyzm, niskie poczucie własnej wartości i nieśmiałość. Często problem ten występuje również u osób z niską samokontrolą. Jak wskazano w omawianym raporcie (patrz źródło), „w badaniach podkreśla się także biologiczne funkcjonowanie użytkowników, a mianowicie chronotyp wieczorny, w przeciwieństwie do rannego”.

Co jednak kluczowe, w sferze emocji zauważono, że orientacja na negatywne emocje w sytuacji porażki również może predysponować do nadmiernego korzystania z Facebooka.

Poczucie winy a zaangażowanie użytkowników Facebooka

Autorzy omawianego raportu definiują poczucie winy jako silną emocję skupioną na innych, która jest związana z braniem pod uwagę tego, co inni myślą i czują. Wskazano, że odwoływanie się do winy zachęca do zachowań prozdrowotnych i redukuje zachowania ryzykowne.

Ostatnio można zauważyć wzmożoną ilość akcji pomocowych, promowanych za pośrednictwem Facebooka. Chodzi między innymi o akcje zbierania polubień mających na celu ratowanie zdrowia, wsparcie bezdomnych zwierząt czy poparcie jakiejś idei. Często towarzyszą im zbiórki finansowe.

Jak ma się klikanie w post do poczucia winy i regulacji emocji? Jak tłumaczą autorzy raportu, „regulacja emocji odnosi się do prób zmiany doświadczanych emocji przez wzbudzenie lub utrzymanie przeżyć emocjonalnych, lub modyfikację częstotliwości, intensywności lub czasu trwania przeżyć emocjonalnych”. Regulacja emocji to zarówno ich świadomość i rozumienie, akceptacja, jak i umiejętność korzystania z odpowiednich strategii regulacji emocji, po to, by odpowiadając na te emocje realizować własne cele.

Klikanie w posty „pomocowe” można więc uznać za behawioralną strategię regulacji emocji, zwłaszcza poczucia winy, ponieważ takie kliknięcie wpływa na zmianę postaw. Jak? Zazwyczaj poczucie winy pojawia się, gdy ludzie nie spełniają swoich standardów i przekonań. W ślad za tym pojawia się żal i chęć zmiany zachowania, aby zredukować poczucie winy. Ponieważ poczucie winy skłania do zachowań typu zadośćuczynienie za wyrządzoną krzywdę, klikając w akcje pomocowe ma miejsce właśnie swoiste „odpuszczenie”.

Relacja pomiędzy regulowaniem emocji a korzystaniem z Facebooka

Zauważono pozytywną korelację pomiędzy klikaniem w linki pomocowe a odczuwaniem pozytywnych uczuć, takich jak przyjemność, szczęście i zadowolenie. Jednocześnie widoczna jest negatywna zależność pomiędzy stanami określanymi jako negatywnie, złe oraz nieprzyjemnie. Podsumowując: pomaganie wiąże się z emocjami pozytywnymi i z niskim poziomem emocji negatywnych. Podobnie jak w przypadku wolontariatu. Autorzy raportu odwołują się także do koncepcji powiązania pomagania z emocjami, zwanej efektem „robisz dobrze, czujesz się dobrze” (ang. „doing good-feeling good”). Chodzi o mechanizm pobudzenia organizmu i świadomość wywołania pozytywnych emocji, będących konsekwencją pomagania.

„Pomaganie przez klikanie” jest pasywną formą pomocy, w przeciwieństwie do wolontariatu. W tym drugim przypadku (aktywnej pomocy) pomaganie jest bardziej świadomie i wiąże się z wyraźnym wysiłkiem.

Autorzy raportu pokazali także pewne różnice, np. kobiety, w porównaniu z mężczyznami, osiągały wyższe wyniki w zakresie pomagania. Może to być związane z kwestiami hormonalnymi. Badacze sugerują również, że kobiety mają większą tendencję do odczuwania wstydu, co jest związane z ich socjalizacją do roli płci, a w szczególności ich większą inwestycję w relacje z innymi. Jak podkreślono, wstyd jest emocją społeczną, do odczuwania której potrzebujemy innych osób.

Związek między wstydem a uzależnieniem od Facebooka jest widoczny przy wysokim deficycie regulacji emocji. Oznacza to, że u osób, które mają deficyt w zakresie regulacją emocji, uzależnienie od Facebooka wiąże się z wysokim poziomem wstydu. Interesujące jest to, że przy niskim deficycie w zakresie regulacji emocji związek ten przestaje być istotny.

Źródło:

„Pomaganie przez klikanie” jako forma regulacji emocji a poczucie winy i wstydu u osób nadmiernie zaabsorbowanych Facebookiem”, KUL, 2020
Fot. Joshua Hoehne, Unsplash.com