Objawy PUI wśród polskiej młodzieży. Wyniki badań
Jak podaje Główny Urząd Statystyczny, 98,8% gospodarstw domowych, w których zamieszkują dzieci, wykorzystuje Internet do codziennych aktywności. Coraz częściej w publikacjach i badaniach pojawia się pojęcie problematycznego używania Internetu (PUI). Zjawisko to nie jest jednak do końca rozpoznane i zdefiniowane. Jakie są objawy PUI i co zwiększa ryzyko jego wystąpienia?
Naukowcy zgodnie przyznają, że dość czytelne są objawy nadmiernego, problemowego korzystania z Internetu. To między innymi: nieudane próby zaprzestania lub ograniczenia użytkowania Internetu, występowanie objawów odstawienia, poświęcanie na korzystanie z Internetu więcej czasu niż pierwotnie planowano, utrata ważnych relacji czy też zaniedbywanie lub porzucenie dotychczasowych aktywności na rzecz korzystania z Internetu.
Pierwsze największe międzynarodowe badanie dotyczące występowania PUI u dzieci i młodzieży „EU Kids Online” miało miejsce w 2011 roku. Próba badawcza objęła grupę 20 tys. dzieci i młodzieży w wieku 11-16 lat z 25 państw europejskich, w tym z Polski. Jak wówczas wskazano, u 1% badanych zdiagnozowano PUI, a u 29% stwierdzono co najmniej jeden z niepokojących objawów. Analizy wykazały, że płeć, wiek oraz wykształcenie rodziców w istotny sposób różnicuje problem. W Polsce odsetek respondentów przejawiających wszystkie badane symptomy uzależnienia wyniósł mniej niż 1%, natomiast występowanie co najmniej jednego objawu uzależnienia zadeklarowało 23% badanych. W porównaniu z innymi państwami europejskimi było to relatywnie niskie rozpowszechnienie tego zjawiska.
W 2017 roku Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę powtórzyła badanie na gruncie krajowym na próbie dzieci i młodzieży w wieku 11–18 lat. Jak zauważono prawie połowa (49%) badanych zaobserwowała u siebie od jednego do czterech symptomów.
Najnowsze badania
Celem najnowszego badania było m.in. pogłębienie i uaktualnienie wiedzy na temat PUI wśród młodzieży szkolnej, a w szczególności określenie skali problemu, aktywności podejmowanych przez młodzież online, identyfikacja czynników ryzyka oraz określenie działań profilaktycznych. Badanie zostało zrealizowane przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę od marca do czerwca 2019 roku.
Badanie zostało przeprowadzone wśród uczniów klas VI–VIII szkół podstawowych oraz klas III szkół gimnazjalnych (10171 uczniów). Wśród respondentów było 45,5% chłopców i 54,4% dziewcząt oraz 56,7% osób w wieku 12–14 lat i 43,3% w wieku 15–17 lat. Ankietowano także przedstawicieli grona pedagogicznego szkół, do których uczęszczali badani uczniowie (77 osób) oraz przedstawicieli rady rodziców tych szkół (76 osób).
Ponad połowa (52,8%) badanych zadeklarowała, że w ich rodzinach obowiązują zasady związane z korzystaniem z Internetu. Częściej twierdzili tak chłopcy niż dziewczęta, młodsze (12–14 lat) niż starsze (15–17 lat) nastolatki oraz użytkownicy nie przejawiający objawów problemowego korzystania z Internetu.
Wyniki badań
Niemal wszystkie nastolatki (97,1%) korzystają z Internetu za pomocą smartfonów lub telefonów komórkowych, zaś 76,5% używa do tego laptopów. Nieco ponad 4 na 10 młodych ludzi korzysta z komputera stacjonarnego (45,7%), konsoli do gier – np. Xbox, PlayStation (42,3%), a 36,1% tabletu. Najmniej badanych korzysta ze smartwatchów (6,9%) i przenośnych konsoli do gier (4,3%).
Młodzież zapytano również o aktywność w sieci.
Młodzi przede wszystkim kontaktują się ze znajomymi (81,1%), oglądają filmiki (71,9%), słuchają muzyki (71,4%) i przeglądają portale społecznościowe (67,0%). Mniej więcej dwa razy mniej badanych ogląda filmy i seriale (38,6%), śmieszne zdjęcia lub obrazki (29,2%) czy gra w gry wieloosobowe (28,7%). Jedynie 26,9% nastolatków szuka informacji potrzebnych do odrobienia pracy domowej, czy poszukuje informacji związanych z ich zainteresowaniami (21,7%).
Ponad połowa (54,4%) młodych ludzi miała kontakt z niebezpiecznymi treściami w Internecie (patrz patotreści w Internecie). Niemal co trzeci (31,8%) widział w sieci rzeczywiste sceny okrucieństwa i przemocy, zaś co czwarty – treści dotyczące sposobów samookaleczania (26,1%), materiały pornograficzne (25,2%) lub zachęcające do obrażania innych czy dyskryminujące (23,9%).
Młodych ludzi pytano również o to, co i jak często robią poza Internetem. Niemal wszyscy (96,7%) badani zadeklarowali, że aktywnie uprawiają sport, a 46,6% robi to codziennie lub prawie codziennie. Również zdecydowana większość młodych spotyka się z przyjaciółmi (93,8%) i gra w gry planszowe (84,5%). Innym hobby zajmuje się 81,7% nastolatków, a czyta książki niebędące lekturami szkolnymi 71,2%. Ponad połowa (59,8%) badanych uczestniczy w zajęciach dodatkowych.
Problematyczne używanie Internetu
Okazało się, że wśród polskich nastolatków w wieku 12–17 lat problematyczne używanie Internetu (PUI) występuje u 11,9%, natomiast 11,4% to osoby z częściowymi objawami PUI, a 0,5% – z nasilonymi objawami PUI. Częściej są to dziewczęta niż chłopcy oraz starsze nastolatki (w wieku 15–17 lat).
Nastolatki używające Internetu w sposób problemowy istotnie częściej korzystają z portali społecznościowych i udostępniają na nich zdjęcia, oglądają filmiki i śmieszne obrazki. Ponadto istotnie częściej słuchają muzyki online, ściągają pliki, oglądają filmy i seriale oraz robią zakupy przez Internet. Częściej również mają kontakt z niebezpiecznymi treściami, w tym dotyczącymi okaleczania się (56,1% vs 22,5%), pornografią (47,7% vs 22,3%), materiałami propagującymi zaburzenia odżywania (39,2% vs 22,05) oraz zachęcającymi do popełniania samobójstwa (37,4% vs 13,0%). Istotnie rzadziej natomiast spędzają czas offline.
W przypadku gier internetowych jedyną różnicą istotną statystycznie między użytkownikami problematycznymi, a korzystającymi z Internetu w sposób „nieproblematyczny” jest granie w gry hazardowe online.
Czynniki ryzyka PUI to: odczuwanie silnego stresu szkolnego, doświadczanie przemocy rówieśniczej, w szczególności wielu jej form, negatywny stosunek do szkoły oraz wiek. Z badań jasno wynika, że czynnikami profilaktycznymi są: wsparcie ze strony rodziny, rówieśników i nauczycieli, prowadzenie przez rodziców rozmów z dzieckiem na temat bezpieczeństwa w Internecie, zainteresowanie rodzica aktywnością dziecka online oraz regularne poświęcanie przez dziecko czasu na hobby niezwiązane z Internetem.
Źródło:
Fot. Bermix Studio, Unsplash.com