„Młode matki najintensywniej korzystają z Instagrama”. Czy to one są najbardziej zagrożone uzależnieniem?

W dzisiejszych czasach korzystanie ze smartfona z dostępem do sieci jest czymś absolutnie naturalnym. Podobnie jak obecność w mediach społecznościowych. Tym, które odgrywa szczególną rolę, jest Instagram. Jest najbardziej uzależniającym medium, a na jego negatywne oddziaływanie narażone są przede wszystkim kobiety.

Instagram jest serwisem przeznaczonym do udostępniania zdjęć oraz krótkich filmów. Na świecie wykorzystuje go ponad miliard aktywnych użytkowników miesięcznie – udział kobiet i mężczyzn wśród użytkowników Instagrama jest zbliżony. W Polsce, ze względu na jego lekką, „lajfstajlową” tematykę, serwis użytkują głównie kobiety.

Społeczność instagramowa

Jak wskazuje CBOS, grupą narażoną na ryzyko uzależnienia od Instagramu są przede wszystkim kobiety w wieku 24-35 lat, które są zalogowane na tym portalu „na stałe”: nie wylogowują się, a z aplikacji korzystają zarówno w celu sprawdzenia wiadomości, jak i spontanicznie, głównie za pośrednictwem smartfona. Z badań Gemius /PBI wynika, że w sierpniu 2017 r. z aplikacji mobilnej Instagrama korzystało 2,1 mln polskich internautek, co stanowiło 72 proc. ogółu jej użytkowników.

U użytkowniczek zdradzających symptomy uzależnienia zauważono w pierwszej kolejności bierne zainteresowanie treściami, takimi jak posty blogerek, celebrytek – wszystkie te wpisy pilnie śledzone i obserwowane przez użytkowniczki. Stąd jednocześnie można mówić o aktywności (regularności śledzenia i czytania) w tym obszarze. Dopiero z czasem pojawiła się potrzeba oglądania treści innych (mniej znanych) użytkowników, aż wreszcie aktywne uczestnictwo w życiu społeczności (zamieszczanie postów na własnym profilu, bardziej regularne wpisy, częstsze komentarze).

Co ciekawe, najintensywniej z Instagrama korzystają kobiety w ciąży i świeżo upieczone mamy zainteresowanie treściami parentingowymi.

Drugą, aktywną grupą użytkowniczek są tzw. profesjonalistki, a więc kobiety, których działalność zawodowa mieści się w szeroko rozumianym „stylu życia”. Mowa tu o makijażystkach, fryzjerkach, kosmetyczkach, które oddzielają swoje konta prywatne od tych zawodowych, intensywnie promując te drugie poprzez wymianę wiadomości i nawiązywanie „relacji biznesowych” w komentarzach.

Istotna dla użytkowniczek jest ilość udostępnień, polubień oraz obserwujących profil. Jak wynika z raportu: „dla zagrożonych uzależnieniem użytkowniczek Instagrama pozyskiwanie lajków jest rodzajem konkurencji, w której na dużą ich liczbę reagują satysfakcją z wygranej, a ich brak bądź mała liczba budzi poczucie przegranej i skłania do szukania przyczyn /naprawy tej sytuacji.”

Zupełnie inaczej „życie w sieci” wygląda w przypadku kobiet przed ukończeniem 30. roku życia. W ich przypadku „portale społecznościowe z jednej strony organizują życie – wszelka komunikacja i informacja odbywa się bowiem tą drogą, z drugiej natomiast – w dużym stopniu zastępują kontakty face-to-face”. Nie mają one potrzeby poznawania nowych osób „w realu”.

Jak podaje CBOS, istotne jest również to, że korzystanie z Instagrama daje użytkowniczkom poczucie aktywności – Instagram staje się sposobem na nudę i „nicnierobienie”.

Symptomy świadczące o uzależnieniu od Instagrama:

– zaniedbywanie obowiązków (domowych, zawodowych, szkolnych). Odsuwanie ich w czasie, tłumaczenie ich niewypełniania („nie są konieczne”);
– podporządkowanie życia Instagramowi – analizowanie swojego życia przez pryzmat „fotki na Instagrama”;
– dokumentowanie każdej aktywności (ekshibicjonizm);
– ukrywanie przed bliskimi (rodzicami, mężem/partnerem) rzeczywistej ilości czasu poświęcanego Instagramowi;
– niepokój, rozdrażnienie, poirytowanie, odczuwanie dyskomfortu w sytuacji braku dostępu do portalu;
– korzystanie z Instagrama kosztem snu (poświęcenie własnej wygody na rzecz Instagrama);
– upośledzenie umiejętności interpersonalnych, zaniedbywanie relacji z bliskimi, ograniczanie kontaktów face-to-face;
– nadmierna częstość publikowania „Instastory i zdjęć’.

Ważne jest również wskazanie w tym miejscu symptomu FOMO (Fear of Missing Out), czyli lęku przed przegapieniem ważnej informacji czy wydarzenia. Osoby, u których zidentyfikowano taki lęk cyt.: „nie tylko ciągle sprawdzają, czy nie wydarzyło się coś, co nie powinno umknąć ich uwadze, ale też czują potrzebę dzielenia się w mediach społecznościowych wszelkimi wydarzeniami ze swojego życia”.

Czynniki wpływające na problemowe korzystanie z Instagrama

Wśród czynników ryzyka sprzyjających problemowemu korzystaniu z Instagrama wymienia się:
1. Cechy portalu (personalizacja treści, forma obrazkowa niewymagająca zaangażowania intelektualnego, bieżąca aktualizacja treści – ciągłe nowości, wyidealizowany obraz rzeczywistości).
2. Cechy osobowościowe (zaspokajanie potrzeb w zakresie atencji i autoprezentacji, zaniżona samoocena, deficyty atencji, brak pewności siebie, potrzeba przynależności do grupy, potrzeba rywalizacji),
3. Cechy społecznościowe (wymuszone okolicznościami odcięcie /ograniczenie kontaktów towarzyskich, np. podczas urlopu macierzyńskiego, powtarzalność, schematyczność, definiowana subiektywnie jako „nuda”).

Na podstawie: „Oszacowanie rozpowszechnienia oraz identyfikacja czynników ryzyka i czynników chroniących hazardu i innych uzależnień behawioralnych – edycja 2018/2019”, CBOS

Fot. Kate Torline, Unsplash.com