Lęk dentystyczny jako czynnik ryzyka uzależnienia od Internetu?

Badacze z Uniwersytetu Wrocławskiego, na zlecenie KBPN, zbadali zależności pomiędzy lękiem dentystycznym a poczuciem wstydu, problemowym korzystaniem z Facebooka, perspektywą czasową i stosowaniem substancji psychoaktywnych. Wyniki są interesujące…

Czym jest lęk dentystyczny?

Jest to emocjonalna reakcja na bodźce lub doświadczenia związane z postępowaniem stomatologicznym, połączona z poznawczą oceną tych bodźców i doświadczeń. Lęk dentystyczny definiuje się jako odpowiedź pacjenta na stres związany z wizytą u stomatologa.

Według szacunków prawie 80% dorosłych w krajach uprzemysłowionych odczuwa dyskomfort przed wizytą stomatologiczną. Dalej statystyki są  równie wysokie: 20% odczuwa lęk, natomiast 5% unika leczenia z jego powodu.

Prawie wszyscy badani (98%) w związku z lękiem dentystycznym odczuwali złość, wstyd i mieli nastrój depresyjny.

Badania pokazały, że istnieje zależność między lękiem dentystycznym a uzależnieniem. Okazuje się, że osoby uzależnione charakteryzują się istotnie silniejszym lękiem ogólnym i lękiem dentystycznym niż osoby wolne od nałogu.

Facebook, uzależnienie a lęk dentystyczny

Zauważa się od jakiegoś czasu, że – choć problemowe  korzystanie z Internetu nie jest oficjalnie wymieniane jako jednostka chorobowa – istnieją zależności pomiędzy funkcjonowaniem społecznym, zaburzeniami nastroju i deficytami uwagi. Chodzi jednak przede wszystkim o angażowanie się w specyficzne aktywności w sieci, takie jak gry, wysyłanie wiadomości czy korzystanie z portali społecznościowych. Z badań wynika też, że problemowe korzystanie z Facebooka wiąże się istotnie z innymi uzależnieniami behawioralnymi.

Celem badania było określenie zależności pomiędzy lękiem dentystycznym, poczuciem wstydu, problemowym korzystaniem z Facebooka, perspektywą czasową (tj. ogólna tendencja do koncentracji na przeszłości, teraźniejszości lub przyszłości, połączona z pozytywną lub negatywną oceną danego obszaru czasu) i stosowaniem substancji psychoaktywnych.

Potwierdzono następujące – postawione przed analizą – tezy:

1. Lęk dentystyczny dodatnio koreluje z zaabsorbowaniem Facebookiem w populacji ogólnej i grupie pacjentów dentystycznych. Wykazano, że im silniejszy lęk przed wizytami u stomatologa osoba czuje, tym silniej jest związana z aktywnością w świecie wirtualnych znajomości w Internecie.
2. Lęk dentystyczny koreluje dodatnio również ze stosowaniem leków przeciwbólowych, uspokajających, nasennych, przeciwkaszlowych i pobudzających bez wskazań medycznych lub/i w dawkach większych, niż zalecane.
3. W badaniu pacjentów stomatologicznych lęk dentystyczny koreluje dodatnio także ze spożyciem alkoholu i stosowaniem kodeiny. Podobnie jest w przypadku pacjentów uzależnionych od narkotyków.
4. Zauważono, że lęk dentystyczny pośrednio wpływa na zaabsorbowanie Facebookiem i stosowanie leków bez wskazań medycznych lub/i w dawkach większych, niż zalecane, poprzez poczucie wstydu. Widać tu dodatnią zależność między uzależnieniami a poczuciem wstydu, a także między lękiem dentystycznym a poczuciem wstydu i zakłopotania.
5. W badaniu pacjentów dentystycznych zaobserwowano, że perspektywa fatalistyczna nasilała dodatnią zależność między lękiem dentystycznym a zaabsorbowaniem Facebookiem i stosowaniem opioidów i benzodiazepiny.

Co ciekawe, odwrotnie niż przypuszczano, koncentracja na przyjemnościach „tu i teraz” osłabiała dodatnią zależność między lękiem dentystycznym a zaabsorbowaniem Facebookiem. Jak wskazano, „być może przy silnej koncentracji hedonistycznej użytkownikom Facebooka zależy na prezentacji własnej osoby w atrakcyjny sposób na zdjęciach na tym portalu, dlatego przykładają wagę do wyglądu zewnętrznego, w tym do stanu jamy ustnej. Zęby to istotny element atrakcyjnego uśmiechu.” Natomiast bierność i przekonanie, że życie jest poza kontrolą dane osoby, tak jak przewidywano, nasilały dodatni związek między lękiem dentystycznym a zaabsorbowaniem Facebookiem i stosowaniem substancji psychoaktywnych.

Jak podkreślają autorzy raportu, wyniki te dowodzą cyrkularnej koncepcji lęku dentystycznego. Opiera się ona na założeniu, że lęk dentystyczny powoduje unikanie wizyt stomatologicznych, przez co następuje pogorszenie stanu jamy ustnej, a w konsekwencji poczucie niższości i wstydu, spowodowane złym stanem jamy ustnej, co z kolei nasila lęk dentystyczny. Idąc o krok dalej, zły stan jamy ustnej wpływa negatywnie na stan zdrowia całego organizmu i pogarsza wygląd zewnętrzny osoby. Przez to ma ona poczucie wstydu, unika kontaktów z ludźmi w rzeczywistym świecie. Zamiast więc konfrontacji z nimi i zajęcia się sprawami codziennego życia w realnym świecie, podejmuje aktywność społeczną w świecie wirtualnym, na portalach społecznościowych. Tego rodzaju zachowanie, wywołane lękiem przed kontaktami społecznymi, może prowadzić do problemowego korzystania z Facebooka. Formę chwilowej ucieczki, w postaci stanu uspokojenia czy oszołomienia, euforii, mogą dawać również leki, stosowane bez wskazań medycznych lub/i w dawkach większych niż zalecane. Pomagają one także uśmierzać ból związany ze złym stanem jamy ustnej.

Zebrane dane mogą pomóc w opracowaniu działań profilaktycznych w zakresie opieki stomatologicznej oraz opracowania narzędzi do badań przesiewowych.

Źródło:
„Lęk dentystyczny jako czynnik ryzyka problematycznego korzystania z Facebooka i stosowania substancji psychoaktywnych„, Uniwersytet Wrocławski, 2020-2021

Fot. Yusuf Belek, Unsplash.com