Impulsywność jako czynnik ryzyka uzależnienia od social mediów

Intensywny rozwój Internetu niewątpliwie przyczynia się do zmian społecznych. Stopniowo z przestrzeni związanej z wymianą informacji stał się miejscem, do którego przeniesiono większość czynności życiowych – zakupy, seanse filmowe, kontakt z urzędami czy relacje społeczne. Jak wynika z analiz, spotkania online bardzo często zastępują interakcje w realnym świecie.

Zgodnie z danymi CBOS (2017) ponad 94 proc. osób w wieku 18-24 lata, jest zarejestrowanych na portalach społecznościowych. W grupie wiekowej 25-34 odsetek ten wynosi 86 proc.

Impulsywność jako czynnik ryzyka uzależnienia

Impulsywność jest definiowana jako predyspozycja jednostki do szybkich, nieplanowanych, reakcji pojawiających się w odpowiedzi na bodźce zewnętrzne i wewnętrzne, bez zwracania uwagi na potencjalne negatywne konsekwencje tych zachowań.

Jak wskazują autorzy raportu, z jednej strony może być ona powiązana z nadmierną reakcją emocjonalną na bodźce, z drugiej – z zaburzeniami kontroli w zakresie hamowania pewnych zachowań (zwłaszcza nawyków) oraz zaburzeniami w zakresie elastyczności poznawczej.

W raporcie przeanalizowano impulsywność w jej trzech wymiarach:

1. Nieplanowanie działań,
2. Nieuważność (impulsywność uwagowa),
3. Sposób wykonywania działania (impulsywność motoryczna).

Wskazano również, że cyt: „impulsywność traktowana jako element temperamentu jednostki ma znaczenie w modyfikacji schematów”.

Wczesne nieadaptacyjne schematy poznawcze

Nasze emocje, wspomnienia i przekonania, czyli schemat poznawczy, zostają wykształcone jeszcze w dzieciństwie i utrwalane w toku życia każdej osoby. Jeżeli w okresie dzieciństwa nie są zaspokajane wszystkie potrzeby i mamy do czynienia z jakąś dysfunkcją, w konsekwencji może to prowadzić do występowania zaburzeń w późniejszym życiu. Wczesne nieadaptacyjne schematy poznawcze powstają właśnie na skutek niezaspokojenia tych potrzeb, między innymi bezpiecznego przywiązania do innych, autonomii i poczucia tożsamości, zabawy i spontaniczności, samokontroli czy realistycznych granic.

Zebrane wyniki świadczą o znaczeniu wczesnych nieadaptacyjnych schematów poznawczych jako czynnika ryzyka uzależnień w późniejszym okresie.

Impulsywność i wczesne nieadaptacyjne schematy poznawcze a uzależnienie od social mediów

Zaobserwowano, że zarówno wczesne nieadaptacyjne schematy poznawcze mogą mieć znaczenie w powstawaniu nałogowego korzystania z social mediów oraz gier komputerowych. W tym pierwszym przypadku odzywa się niezaspokojona dziecięca potrzeba poszukiwania akceptacji i oraz obecna w tamtym czasie izolacja społeczna.

Jeśli chodzi o impulsywność – wykazano jej znaczenie w przypadku nałogowego korzystania z social mediów. Jednak istotne wyniki dotyczyły jedynie impulsywności motorycznej oraz związanej z planowaniem działań.

Zauważono, że osoby o wysokim poziomie impulsywności częściej korzystają z portali społecznościowych niż osoby o niskim poziomie impulsywności. To jednak reakcja dwukierunkowa: osoby przejawiające uzależnienie od Internetu miały wyższy poziom impulsywności niż osoby nie przejawiające zachowań nałogowych. W większości przypadków mowa była o Facebooku, jednak można mówić o tym zjawisku szerzej.

Wykazano wreszcie, że u osób przejawiających uzależnienie od Internetu, jest widoczne większe nasilenie wczesnych nieadaptacyjnych schematów poznawczych. Najczęściej dotyczyło to schematów: poszukiwania akceptacji i uznania, zależności/niekompetencji, nieufności/skrzywdzenia, wadliwości/wstydu, porażki oraz niedostatecznej samokontroli i samodyscypliny. Występuje także deprywacja emocjonalna, a więc schemat, w którym człowiek ma poczucie, że jego potrzeby emocjonalne nie są ważne i nie zostaną zaspokojone przez innych.

Źródło:

Raport z projektu badawczego „Znaczenie impulsywności oraz wczesnych nieadaptacyjnych schematów jako czynników ryzyka uzależnienia od portali społecznościowych oraz gier komputerowych. Analiza i porównanie z osobami uzależnionymi od narkotyków”

Fot. Daria Nepriakhina, Unsplash.com