Gry wideo a zmiany strukturalne mózgu. Wyniki badań

Historia gier komputerowych rozpoczyna się w latach 80. ubiegłego wieku i od tego czasu można obserwować nieprzerwany rozwój tej formy rozrywki. Jak wynika z „Nielsen 360° Gaming Report”, gracze spędzają obecnie o 12% więcej czasu grając w gry, niż w 2012 r. Średnio grają ponad 6 godzin w trakcie przeciętnego tygodnia. W USA roczna wartość sprzedaży gier to około 43,5 mld. dolarów.

Współczesne gry wideo są dostępne za pośrednictwem różnych platform – komputerów, konsol do gier, a także urządzeń przenośnych (tabletów, laptopów i smartfonów). Z danych wynika, że w większości grają mężczyźni (54%) w średnim wieku 33 lata.

Szczególną uwagą objęto tzw. action video games, czyli gry akcji. To gatunek obejmujący zarówno gry strategiczne w czasie rzeczywistym (ang. real time strategy games, RTS), jak i gry zręcznościowe (tzw. strzelanki, ang. first person shooters games, FPS). Łączy je szereg wspólnych, istotnych z psychologicznego punktu widzenia cech. Jak wskazano w badaniu, wszystkie one wymagają od graczy bardzo wysokiego poziomu zaangażowania szeregu procesów poznawczych: od podstawowych procesów percepcyjnych, takich jak zdolności do monitorowania szybko poruszających się przedmiotów, poprzez utrzymywanie uwagi i odpowiedniego poziomu czujności, aż po bardziej złożone aspekty naszego funkcjonowania związane z działaniem pamięci operacyjnej, takie jak odświeżanie informacji, przełączanie się pomiędzy różnymi zadaniami czy ich planowanie.

Wynika z tego, że granie w gry komputerowe angażuje nie tylko zdolności percepcyjno-ruchowe, ale także wiele złożonych funkcji poznawczych i kontrolnych. Co to oznacza w praktyce?

Gry komputerowe a zmiany w mózgu

Ocena wpływu gier komputerowych na zachowanie jest w ostatnich latach przedmiotem wielu badań i obserwacji. To, czy struktura ludzkiego mózgu może być modyfikowana przez nowe doświadczenia, w tym gry komputerowe, stała się możliwa do weryfikacji m.in. dzięki rozwojowi techniki obrazowania rezonansem magnetycznym (MRI). W ten sposób bada się objętość lub grubość kory mózgowej, a także gęstość mikrostruktury istoty białej, mierzone dla całego mózgu lub jego poszczególnych obszarów (regionów zainteresowania).

Jak zauważono, intensywne używanie gier komputerowych skutkuje większą grubością kory w obszarach kluczowych dla procesów nawigacji przestrzennej, pamięci roboczej i planowania (głównie hipokamp i grzbietowobocznej części kory przedczołowej). Wykazano również dodatnią korelację pomiędzy objętością istoty szarej w okolicach hipokampa, kory śródwęchowej oraz kory potylicznej z długością grania w gry komputerowe.

Jednocześnie odnotowano zwiększoną objętość istoty szarej w tylnych obszarach kory potylicznej, czyli obszaru kluczowego dla działania, m.in. procesów wzrokowo-przestrzennych. Z kolei jej większa ilość w okolicach kory przedczołowej, móżdżku, zakrętu za-środkowego, przedniej kory zakrętu obręczy oraz grzbietowo-boczna części kory przedczołowej były dodatnio skorelowane z poprawą umiejętności w grze typu RTS. U graczy bardziej doświadczonych zauważono także zwiększoną objętość istoty szarej w części kory wyspy, czyli obszaru mózgu ważnego dla funkcji uwagi i funkcji czuciowo-ruchowych.

Grający w gry strategiczne mają częściej zwiększoną objętość istoty szarej w regionie prawego zakrętu czołowego górnego, zakrętu ciemieniowego górnego oraz prawego zakrętu przedśrodkowego. Co ciekawe uzależnione jest to od długości kariery gracza. Wykazano również, iż pewne wrodzone różnice indywidualne anatomii mózgu takie jak, np. wielkość prążkowia, przewidują powodzenie w grze strategicznej.

Zmiany w strukturze mózgu w wyniku intensywnego używania gier komputerowych to także podwyższony wskaźnik anizotropii frakcjonowanej (ang. fractional anisotropy, FA), co wskazuje na większą „spoistość” istoty białej w przednich obszarach mózgu (głównie przedniej części zakrętu obręczy, prawego górnego i dolnego zakrętu czołowego), jak również w okolicach wzgórza, czyli w obszarach zawierających połączenia związane z uwagą, pamięcią roboczą oraz procesami kontroli wykonawczej. Już w wyniku 15 minut treningu z grą strategiczną zaobserwowano większą integralność istoty białej w lewym hipokampie, natomiast w wyniku doświadczenia z grą typu „strzelanka” zaobserwowano zmiany w okolicach sklepienia i prążka krańcowego.

Nie zbadano jednak, jak długo utrzymują się zmiany w mózgu w wyniku doświadczenia z grami, czyli czy są to zmiany trwałe oraz czy uzyskane efekty słabną wraz z upływem czasu. Takie dane mogłyby  być przydatne w opracowywaniu programów treningowych dla osób z uszkodzeniami mózgu czy deficytami poznawczymi.

Wnioski

Gry komputerowe stanowią płaszczyznę do badania neuroplastyczności, czyli zdolności mózgu do ,,przeprogramowywania się’’ w wyniku specyficznego doświadczenia. Regularne granie w gry komputerowe, w szczególności gry akcji, poprawia podstawowe zdolności poznawcze, takie jak: szybkość reagowania, wrażliwość na kontrast czy selektywność i podzielność uwagi. Pojedyncze badania pokazują poprawę funkcji wykonawczych.

Źródło:

„Gry wideo a zmiany strukturalne mózgu”, Natalia Kowalczyk, Aneta Brzezicka, Instytut i Wydział Psychologii SWPS, Uniwersytet Humanistycznospołeczny, 2020.

Fot. Glenn Carstens-Peters, Unsplash.com