Hazard w życiu seniorów – najnowsze wyniki badań

Od kilkunastu lat na świecie zwraca się uwagę na nasilające się zjawisko uprawiania hazardu przez osoby starsze. Kanadyjscy specjaliści zwracają uwagę na fakt, że osoby starsze – ze względu na różnorodne uwarunkowania – są szczególnie zagrożone patologicznym hazardem. Poniżej najważniejsze wnioski płynące z raportu z projektu badawczego pt. „Hazard w życiu seniorów”.

Jak wynika z ww. raportu, w stosunku do roku 2012 zmieniła się struktura wiekowa osób uprawiających hazard. Szczególnie zwraca uwagę nasilenie aktywności hazardowej osób starszych. Hazardziści w wieku 65+ stanowili w 2014 roku 36,7 proc. wszystkich badanych z tej grupy wiekowej (w 2012 roku 18,3% badanych spośród osób w wieku 65+ uprawiało hazard). W 2012 roku 1 proc. grających miał duży problem z hazardem, w 2014 roku takie osoby stanowiły 2,2 proc. (CBOS, 2015). Osoby uprawiające hazard w wieku 65+ stanowią 18,8% wszystkich graczy (w 2012 roku było to 15,1%). Zwiększył się także udział emerytów wśród wszystkich graczy i w 2014 roku stanowili oni 22,2 proc. (w 2012 roku było to 20,7%) (CBOS, 2015). Ponadto, 19,2 proc. osób w wieku 65+ wykazuje symptomy związane z uprawianiem hazardu (w 2012 roku – 10,6%). Spośród wszystkich grup wiekowych, osoby w wieku 65+ wykazujące symptomy związane z uprawianiem hazardu stanowiły w 2014 roku 17,2 proc. (w 2012 roku było to 7,9%) (CBOS, 2015).

Przyczyny uprawiania hazardu przez seniorów.

Starzeniu się towarzyszą nieodłącznie przełomowe wydarzenia, które prowokują znaczące zmiany w życiu osoby będącej na tym etapie życia. Jak wskazują autorzy raporty, wśród zmian tych można wskazać 1) przejście na emeryturę i związane z tym zwiększenie ilości wolnego czasu, 2) zmianę sytuacji finansowej (zdecydowanie częściej na niekorzyść, zwłaszcza w Polsce), 3) pojawiające się problemy zdrowotne i towarzyszące im ograniczenie autonomii (konieczność pomocy ze strony innej osoby, nasilające się trudności z poruszaniem) czy też 4) utrata małżonka lub innej bliskiej osoby. To wszystko stwarza ciężkie do pokonania trudności. Dlatego starsze osoby, chcąc doświadczyć choć chwilowej ulgi, często poszukują dróg ucieczki od problemów.

Specjaliści kanadyjscy zwracają uwagę na to, że osoby starsze – ze względu na różnorodne uwarunkowania – są szczególnie zagrożone patologicznym hazardem. Wśród istotnych czynników ryzyka w odniesieniu do tej grupy wymieniają oni:

Poczucie samotności i opuszczenia.
Brak satysfakcjonujących relacji społecznych.
Trudną sytuację finansową lub poprawiającą się sytuację finansową.
Problemy zdrowotne.
Niechęć do szukania pomocy – tendencja do ukrywania problemów.
Wzrost oferty gier hazardowych skierowanych do osób starszych, działania promocyjne dedykowane tej grupie.
Łatwy dostęp do gier niestrategicznych wybieranych częściej przez osoby starsze (np. automaty losowe) (Giroux et al. 2014).

Zwraca także uwagę powiązanie aktywności hazardowej z zaprzestaniem pracy zawodowej. Choć seniorzy stosunkowo często rozpoczynają swoją „przygodę” z hazardem jeszcze w okresie aktywności zawodowej (ich granie na emeryturze stanowi kontynuację tego zwyczaju), to w przypadku dużej część osób starszych na emeryturze obserwuje się zwiększenie nasilenia grania. Seniorzy wyjaśniają to większą ilością wolnego czasu, brakiem obowiązków, samotnością, a bardzo często – marzeniem o „dorobieniu” za pomocą gry do małej emerytury. Czynnik finansowy w grupie polskich seniorów wydaje się jednym z ważniejszych w podejmowaniu hazardu.

Rodzaje uprawianych gier hazardowych

Największą popularnością wśród seniorów cieszą się gry liczbowe. Drugie miejsce – z mniejszą o połowę częstością – zajmują automaty, zaś trzecie – zakłady wzajemne. Na czwartym miejscu są usytuowane karty, na piątym zdrapki, zaś na ostatnim ruletka. Zdecydowana większość badanych seniorów przeważnie uprawia kilka różnych gier hazardowych (automaty poza kasynem, gry kasynowe, zakłady sportowe, loterie Lotto). Osoby, które uprawiają tylko jeden rodzaj hazardu (np. tylko gry Lotto, tylko automaty lub zakłady) stanowią zdecydowaną mniejszość.

Częstotliwość grania

Jak wskazują wyniki badania, największą grupę (ok. 40%) stanowią ci, którzy grają kilka razy w tygodniu, głównie w weekend i w pojedyncze dni w ciągu tygodnia. Najczęściej taka częstotliwość towarzyszy grom liczbowym, zdrapkom lub zakładom wzajemnym. Obserwacja ta pokrywa się z zaobserwowanym wzrostem częstości grania na emeryturze i większą ilością czasu wolnego do zagospodarowania przez seniorów.

Drugą grupę (ok.16,25%) tworzą grający 1 do 3 razy w tygodniu, co najczęściej wiąże się z terminami losowań wyników. Trzecia grupa to osoby grające kilka razy w miesiącu (12,5%).

Podobna grupa osób (11,25%) uprawia aktywność hazardową 1-2 razy w miesiącu, a 6,25 proc. seniorów – sporadycznie lub przy jakiejś okazji.

Konsekwencje grania hazardowego u osób starszych

Seniorzy doświadczają różnorodnych konsekwencji swojego grania, chociaż – jak wskazują autorzy omawianego raportu – niezbyt chętnie mówią o tym wprost. Wśród negatywnych skutków grania pojawiają się koszty emocjonalne, finansowe i społeczne. Najczęściej są one ze sobą powiązane, jedne pociągają za sobą drugie, prowadząc do pogorszenia kontaktów, rozpadu małżeństwa czy utraty pracy. Respondenci niechętnie o nich mówią. Czasem jest to świadoma postawa nie przyznawania się, ukrywania negatywnych skutków, a często postawa obronna, niekiedy nieświadome wypieranie, zaprzeczanie czy nie wiązanie aktualnej sytuacji z grą, jeśli są nawet z tego powodu trudności, zwłaszcza finansowe.

Oprócz skutków finansowych, emocjonalnych i społecznych grania, pojawiają się także inne problemy powiązane z tą aktywnością. Najczęściej seniorzy wskazywali na łączenie gry z zażywaniem substancji psychoaktywnych – alkoholu i papierosów.

Świadomość problemu hazardowego wśród seniorów.

Wielu seniorów doświadcza mniejszych lub większych wyrzutów sumienia z powodu swojego grania. Pomimo świadomości strat towarzyszących graniu seniorom trudno jest zaprzestać tej aktywności. Niektórzy mówią o takiej potrzebie, jednak odraczają ten moment. Zdecydowana większość graczy nie widzi jednak potrzeby ograniczenia czy zaprzestania grania. Najczęściej są to osoby grające w sposób umiarkowany. Pytanie o poszukiwanie profesjonalnej pomocy budzi opór. Seniorom trudno skonfrontować się z myślą o tym, że taka pomoc mogłaby być im potrzebna, niektórzy mówią z kolei wprost o wstydzie, który takiemu krokowi musiałby towarzyszyć. Dlatego seniorzy nieczęsto kierują swoje kroki do specjalisty, nawet jeśli mają poczucie, że grają w sposób nadmierny. Kontakt z psychologiem czy psychiatrą wydaje się być czymś wstydliwym, zarezerwowanym dla wąskiej grupy ludzi postrzeganych jako zaburzeni.

Oprac. DB

Źródło:

Raport z projektu badawczego pt. „Hazard w życiu seniorów”, oprac. Bernadeta Lelonek-Kuleta, Maria Chuchra, Julia Sak, KUL, Lublin 2017.
Projekt współfinansowany ze środków Funduszu Rozwiązywania Problemów Hazardowych pozostającego w dyspozycji Ministra Zdrowia, w ramach umowy zawartej między Ministrem Zdrowia reprezentowanym przez Dyrektora Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii a Katolickim Uniwersytetem Lubelskim Jana Pawła II.