Hazard wśród dzieci i młodzieży

Hazard wśród dzieci i młodzieży
Młodzież należy do grupy, która jest w sposób szczególny narażona na podejmowanie zachowań ryzykownych, w tym nałogowy hazard. Wśród dzieci i młodzieży do 18 r.ż. obserwuje się najwyższy, w porównaniu z innymi grupami wiekowymi, odsetek osób zagrożonych uzależnienia od hazardu – 12,3% (raport CBOS 2012 r.). To, że młody człowiek nie gra w kasynie, czy nie obstawia wyników wyścigów konnych nie oznacza, że nie uprawia hazardu! Wszystkie gry i zakłady, np. gry na automatach, bingo, telebingo, loterie pieniężne, promocyjne i fantowe, zdrapki, w których stawką są pieniądze lub inne dobra materialne, są hazardem. Granie na samym początku dostarcza ekscytacji, staje się okazją do zdobycia uznania otoczenia, wypełnia czas wolny. Bardzo szybko może się jednak okazać, że hazardowe granie jest próbą poradzenia sobie z emocjami i ucieczką od rzeczywistości.

Według raportu z badań ESPAD z 2011 roku:

około 1/3 młodzieży przynajmniej raz w życiu uprawiała hazard
uprawienie hazardu deklaruje 8,9% uczniów trzecich klas gimnazjów oraz 10% uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych
ok 2% młodzieży może być zagrożona hazardem problemowym

Według raportu z badań CBOS z 2010 roku:

na pierwszym miejscu wśród gier hazardowych wybieranych przez młodzież jest udział w losowaniach lotto i konkursach sms
na kolejnym miejscu pod względem częstotliwości grania wśród młodzieży są automaty
częściej grają chłopcy niż dziewczęta, jedynym wyjątkiem są gry i loterie sms, w których przeważają dziewczęta
najczęściej grają dzieci pozbawione kontroli rodzicielskiej, których rodzice ostatni rok spędzili w pracy za granicą (oboje rodzice lub ojciec, obecność matki nie ma w tym wypadku decydującego znaczenia)
37% grającej młodzieży zdarzyło się w ciągu roku wydać na grę więcej pieniędzy niż zaplanowało
uczniowie osiągający dobre wyniki w nauce najczęściej grają w domu np. przez Internet, natomiast uczniowie osiągający słabsze wyniki w nauce częściej korzystają z automatów do gier

Prawo
Osoby do 18. roku życia obowiązuje zakaz wstępu do salonów gier oraz punktów na przyjmowania zakładów wzajemnych. Przed osiągnięciem pełnoletniości dzieci i młodzież nie mogą uczestniczyć w grach losowych, poza loteriami fantowymi i promocyjnymi. Informacja o tym zakazie powinna być zmieszczona na maszynach do gry w widocznym miejscu.

Czynniki ryzyka
Środowiskowe:

obecność problemu hazardu i/lub innych uzależnień, przemocy w rodzinie
przykładanie przez rodzinę dużej wagi do wartości materialnych
doświadczanie trudnych i traumatycznych przeżyć (śmierć bliskiej osoby, poważny wypadek, choroba własna lub członka rodziny, nadużycia seksualne, przemoc fizyczna lub psychiczna)

Psychologiczne:

niska lub niestablina samoocena
impulsywność
trudności z kontrolowaniu swoich nastrojów
trudności w relacjach i kontaktach interpersonalnych
niskie umiejętności radzenia sobie ze stresem
podatność na wpływy zewnętrzne

Inne:

wiek (na uzależnienie od hazard bardziej podatne są osoby młode do 34 r.ż.)
reklamy, promocje, karty gracza, łatwy dostęp do tego typu rozrywki
problemy finansowe

Czynniki chroniące

stabilne i bezpieczne środowisko życia (zwłaszcza rodzina)
dobre relacje z dorosłymi i środowiskiem rówieśniczym
pozytywna samoocena
umiejętności w radzeniu sobie ze stresem

Kiedy trzeba zacząć się niepokoić?
Jeżeli nastolatek gra okazjonalnie, w każdej chwili może z tego zrezygnować nie odczuwając przymusu grania, oznacza to, że na tym etapie hazard nie stwarza zagrożenia. Warto jednak, mimo wszystko, obserwować dziecko i rozmawiać z nim o tym, z jakimi konsekwencjami i zagrożeniami wiąże się uprawianie hazardu. Jeżeli hazardowe granie zaczyna mieć decydujący wpływ na samopoczucie dziecka i jego zachowanie oznacza to, że mamy powody do niepokoju i należy podjąć interwencję.

Niepokojące symptomy:

zmiany w zachowaniu (nerwowość, rozdrażnienie, zniecierpliwienie, niepokój, trudności w zasypianiu, senność w ciągu dnia)
zwiększenie częstotliwości próśb o pożyczenie pieniędzy
zadłużanie się
wycofywanie się z kontaktu z rodziną
pogorszenie się wyników w nauce
niewyjaśnione nieobecności w szkole i w domu
chwalenie się wygraną
kłamstwa, drobne oszustwa i kradzieże w domu, w szkole
poświęcanie dużej ilości czasu na przeglądanie prasy i stron internetowych z wynikami zakładów
częste używanie takich słów jak „zakłady”, „obstawiać”, „bukmacher”, chętne rozmawianie o hazardzie, grach
sprzedawanie rzeczy osobistych pod pozorem ich utraty (zagubienia, kradzieży)
nierozliczanie drobnych i większych kwot pieniędzy przeznaczonych na konkretne zakupy (nieoddawanie reszty)

Część z wyżej wymienionych symptomów jest na tyle niespecyficzna, że niekiedy trudno jest oszacować, na ile dane zachowanie wpisuje się w trudny wiek dorastania, a na ile sygnalizuje rozwijający się problem. Należy wówczas dziecko obserwować pod kątem obecności przynajmniej kilku z wymienionych wyżej objawów. Warto również przeanalizować własną postawę wobec hazardu. Być może sami regularnie gramy w loterie, zdrapki, etc. Dobrze byłoby to wówczas ograniczyć lub wręcz zaprzestać grania w ogóle. Wskazane są oczywiście podejmowanie rozmów z dzieckiem o tym, jakie hazard niesie za sobą zagrożenia i dlaczego jest tak niebezpieczny w młodym wieku. Rozmowy nie powinny się jednak ograniczać do rodzicielskiego edukowania. Mają przede wszystkim służyć budowaniu dobrego kontaktu i relacji z dzieckiem (dobre, zapewniające poczucie bezpieczeństwa relacje z najbliższym otoczeniem należą do jednych z podstawowych czynników zabezpieczających przez uzależnieniem) i pomóc w lepszym rozumieniu jego trudności. Zaleca się jednocześnie uważne przyglądanie się nastrojom nastolatka i symptomom wskazującym na to, że może sięgać po środki psychoaktywne. Hazard może bowiem sprzyjać uzależnieniom od alkoholu, narkotyków, nikotyny. Uzależnienie od hazardu może prowadzić również do depresji.

Pytania, na które warto szukać odpowiedzi podczas rozmowy z dzieckiem:

czy dziecko czuje potrzebę grania i myśli o nim, nawet jeżeli nie gra?
czy wydaje na nie coraz więcej pieniędzy?
czy czuje czasami taką silną potrzebę, żeby zdobyć pieniądze, że nawet myśli że mogłoby ukraść?
czy granie staje się na tyle ważne, że inne sprawy, w tym szkoła traci na znaczeniu?
czy czuje, że grając zaczyna czuć przyjemny dreszczyk emocji i ma potrzebę powtarzania tego doświadczenia?
czy zdarza dziecku przeznaczyć pieniądze np. na przejazdy na granie?

Odpowiedź twierdząca na którekolwiek z powyższych pytań powinna wzbudzić naszą czujność!!!

Gdzie szukać pomocy?

Poradnia online na stronie internetowej: www.uzależnieniabehawiorlane.pl.
Zadając pytanie konsultantowi można anonimowo i bezpłatnie uzyskać pomoc w przypadku pojawienia się podejrzenia o podpadanie w uzależnienie od hazardu oraz inne uzależnienia behawioralne.

Opracowanie Karolina Van Laere na podstawie
N. Węgrzecka – Giluń (2012). Patologiczny hazard i Internet. Przewodnik dla Rodziców. Warszawa: Fundacja ETOH.
B. T. Woronowicz (2012). Hazard, zagrożenia i drogi wyjścia. Poznań: Media Rodzina.