Hazard i problemy finansowe w rodzinie. Pytania do prawnika – cz. I

„Jak zabezpieczyć się prawnie, gdy współmałżonek zaciąga pożyczki?”, „Czy można kogoś ubezwłasnowolnić ze względu na chorobę, jaką jest patologiczny hazard?”, „Czy eksmisja dotyczy mnie, jeśli długi zaciągnął współmałżonek bez mojej zgody?”, „Czy można komuś notarialnie zakazać wstępu do kasyna?” Na najczęstsze pytania napływające do naszej poradni online odpowiada adwokat Katarzyna Maria Korgól, specjalizująca się w prawie rodzinnym, cywilnym, spadkowym oraz prawie pracy.

Jak zabezpieczyć się prawnie, gdy mąż / żona zaciąga pożyczki w bankach i parabankach?

Aby skutecznie uchronić się przed koniecznością ponoszenia odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte przez męża / żonę bez wiedzy współmałżonka należy wystąpić o orzeczenie rozdzielności majątkowej z ważnych przyczyn w trakcie trwania małżeństwa. Innymi słowy – należy znieść wspólnotę majątkową małżeńską, jaka powstaje z mocy prawa w momencie zawarcia związku małżeńskiego. W sytuacji, gdy mąż / żona wyraża zgodę na ustanowienie rozdzielności majątkowej, można w tym celu zawrzeć stosowną umowę w kancelarii notarialnej. Jeżeli nie może liczyć na zgodę małżonka, powinno się wystąpić na drogę postępowania sądowego. Uzasadniając treść pozwu należy powołać się na okoliczność w postaci niespłacenia długów przez męża / żonę lub uzasadnione obawy przed taką sytuacją. W przypadku uzyskania korzystnego wyroku rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych sytuacjach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.

Opłata sądowa, jaką należy uiścić od pozwu o ustanowienie rozdzielności majątkowej, wynosi 200 zł. Można jednak złożyć w pozwie wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w przypadku, gdy nie jest możliwe uiszczenie opłaty bez uszczerbku finansowego dla siebie i rodziny. Z kolei notariusz za sporządzeniu aktu notarialnego o rozdzielności majątkowej pobiera opłatę w wysokości 400 zł.

Czy można kogoś ubezwłasnowolnić ze względu na chorobę, jaką jest patologiczny hazard?

Zgodnie z obowiązującym prawem osoba, która ukończyła 13 lat, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Osoba pełnoletnia może być natomiast ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. W świetle praktyki sądowej, „hulaszczy tryb życia oraz trwonienie własnego majątku może stanowić podstawę do częściowego ubezwłasnowolnienia, jeżeli w ten sposób przejawia się zaburzenie psychiczne” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 1965 roku, sygn. akt I CR 399/64). Zatem, aby móc skutecznie ubezwłasnowolnić małżonka (albo inną osobę) z uwagi na uzależnienie od hazardu istotne jest wykazanie, że uzależnienie jest przejawem choroby psychicznej. Procedura związana z ubezwłasnowolnieniem jest inicjowana przez złożenie wniosku w sądzie okręgowym właściwym dla miejsca zamieszkania osoby, która ma być ubezwłasnowolniona. Do złożenia w/w wniosku uprawnieni są: małżonek, krewni w linii prostej, rodzeństwo, przedstawiciel ustawowy. Choroba psychiczna bądź niedorozwój umysłowy związany z uzależnieniem od hazardu może być wykazywany przez wnioskodawcę za pomocą wszelkich środków dowodowych. Osoba inicjująca postępowanie może m.in. zwrócić się do sądu o przedłożenie do akt postępowania dokumentacji z leczenia tej osoby czy też złożyć wniosek o przesłuchanie świadków. Kluczowym dowodem w sprawie jest jednak zawsze dowód z opinii biegłego lekarza psychiatry. Postępowanie sądowe w sprawie o ubezwłasnowolnienie toczyć się będzie zawsze z udziałem prokuratora.

Co zrobić, gdy komornik zaczął eksmisję? Czy dotyczy ona mnie – jeśli długi zaciągnął współmałżonek bez mojej zgody?

Wspólność majątkowa małżeńska powstająca z chwilą zawarcia małżeństwa powoduje odpowiedzialność majątkową małżonków za długi. Możliwe są jednak sytuacje, w którym – mimo istnienia wspólności – za dług będzie odpowiadał jeden z małżonków w granicach swojego majątku osobistego. Wierzyciel może skierować egzekucję do majątku wspólnego oraz osobistego każdego z małżonków jedynie w sytuacji, gdy oboje oni są stronami czynności prawnej powodującej powstanie długu.

Podobnie kształtuje się sytuacja, w której dług powstaje w wyniku zaciągnięcia zobowiązania przez jednego z małżonków, ale za zgodą drugiego. Wówczas każdy z małżonków odpowiada za zaciągnięte zobowiązanie, co wynika ze zgody udzielonej na czynność prawną powodującą powstanie długu. Aby mówić o odpowiedzialności drugiego z małżonka, wierzyciel musi przedstawić stosowne dowody potwierdzające złożenie oświadczenia o akceptacji zobowiązania zaciągniętego przez współmałżonka.

Obowiązujące prawo nie przewiduje wymogu wyrażenia zgody na zaciągnięcie kredytu lub pożyczki przez naszego małżonka. Zatem aby uchronić współmałżonka, często zupełnie nie mającego jakiejkolwiek wiedzy o zaciąganych przez męża/żonę kredytach i pożyczkach, ustawodawca w nowelizacji z 2005 roku wprowadził regulację, zgodnie z którą za dług odpowiada tylko ten z małżonków, który go zaciągnął, choćby małżonków łączyła wspólnota majątkowa. Wierzyciel może więc skierować żądanie zapłaty wyłącznie do majątku osobistego dłużnika oraz jego wynagrodzenia za pracę.

Aby uniknąć spłacania długu, o którym nie mieliśmy pojęcia i na który nie wyrazilibyśmy zgody, a powstał on przed zmianą ustawy (przed 2005 rokiem), można w toku postępowania sądowego wykazywać, iż

dług dotyczy jedynie majątku odrębnego współmałżonka, bowiem w momencie zaciągania zobowiązania nie istniała między małżonkami wspólność majątkowa, a zatem wierzyciel nie podlega zaspokojeniu z majątku wspólnego;
ważność kontraktu, który został zawarty przez jednego z małżonków bez zgody drugiego zależała od jego potwierdzenia przez drugiego małżonku. W przypadku braku potwierdzenia przez partnera zawarcia tego rodzaju zobowiązania, umowa kredytu (pożyczki) zaciągniętej w tajemnicy przez współmałżonka staje się czynnością nieważną;
wierzyciel skierował egzekucję do przedmiotu, który należy do odrębnego majątku współmałżonka, a zatem do przedmiotu lub innego składnika majątku nabytego w drodze spadkobrania, darowizny. W takiej sytuacji konieczne jest wytoczenie powództwa o zwolnienie tegoż składnika majątku spod egzekucji. Należy pamiętać, iż w takim przypadku można wystąpić na drogę sądową w terminie miesiąca od dnia, w którym współmałżonek dowiedział się o nieuprawnionym objęciu egzekucją. Termin ten nie podlega przywróceniu;
wierzyciel wszczął egzekucję z majątku wspólnego bez uzyskania klauzuli wykonalności przeciwko współmałżonkowi. Wówczas możliwe jest złożenie wniosku o umorzenie postępowania egzekucyjnego;
egzekwowane świadczenie nie należy się wierzycielowi. W powództwie przeciwegzekucyjnym należy wówczas zawrzeć zarzuty świadczące o tym, że wierzytelność nie może być skutecznie windykowana, np. z uwagi na spełnienia świadczenia, zwolnienia z długu, przedawnienie.

Czy można komuś notarialnie zakazać wstępu do kasyna?

Obowiązujące prawo, w szczególności prawo o notariacie, nie przewiduje instytucji notarialnego zakazu wstępu do siedziby kasyna. W praktyce jednak w wielu kasynach istnieje możliwość złożenia oświadczenia, w którym osoba borykająca się z uzależnieniem od gier może nałożyć na samą siebie stosowny zakaz. Inną jednak kwestią jest obowiązek respektowania przez personel kasyna takiego oświadczenia. W szczególności niezwykle trudne byłoby dochodzenie odszkodowania od właściciela kasyna w przypadku złamania zakazu i przegrania przez tę osobę sporej sumy pieniężnej. Co więcej, jak każde oświadczenie woli, może ono zostać w każdej chwili odwołane, co przesądza tym samym o wątpliwej skuteczności ustanawiania owego zakazu.

W II część artykuł (już wkrótce) prawnik udzieli odpowiedzi na pytania: „Czy muszę spłacać długi partnera?”, „Kiedy komornik może zająć moje wynagrodzenie?”, „Co oznacza egzekucja z ruchomości?”, „Kiedy można ogłosić upadłość konsumencką i jakie ma ona skutki?”.

Adwokat Katarzyna Maria Korgól – absolwentka Uniwersytetu Łódzkiego na Wydziale Prawa i Administracji. Po ukończeniu aplikacji adwokackiej wpisana na listę adwokatów Okręgowej Rady Adwokackiej w Szczecinie. Specjalizuje się w prawie rodzinnym, cywilnym, spadkowym oraz prawie pracy. Prowadzi sprawy karne i sprawy karne gospodarcze, reprezentując Klientów na każdym etapie postępowania. Dysponuje bogatym doświadczeniem procesowym w zakresie spraw rozwodowych, alimentacyjnych, dotyczących uprawnień rodzicielskich. W ramach prowadzonej indywidualnej Kancelarii Adwokackiej w Szczecinie świadczy pomoc prawną na rzecz Fundacji Studia Psychologii Zdrowia.