Halo, TU CZŁOWIEK! Phubbing w relacjach — cicha forma odrzucenia
W dobie wszechobecnych smartfonów coraz częściej zdarza się, że rozmowa twarzą w twarz przegrywa z ekranem telefonu. To właśnie phubbing – zjawisko polegające na ignorowaniu rozmówcy na rzecz korzystania ze smartfona. Choć wydaje się niewinne, niesie za sobą poważne konsekwencje dla jakości relacji, zdrowia psychicznego i codziennej komunikacji. Coraz więcej badań pokazuje, że nawet krótkie zerknięcia na ekran mogą sprawić, że druga osoba poczuje się ignorowana, nieważna, w skutek czego więź między ludźmi słabnie. W świecie, który coraz trudniej odłożyć „na bok” ekrany, warto przyjrzeć się, czym dokładnie jest phubbing i dlaczego stanowi realne zagrożenie dla naszych relacji.
Czym jest phubbing
Phubbing to nie tylko sprawdzenie powiadomienia — to wzorzec zachowania, w którym telefon staje się priorytetem wobec osoby obecnej „tu i teraz”. Psychologiczne podłoże obejmuje mechanizmy nagrody (dopamina związana z powiadomieniami), lęk przed pominięciem czegoś istotnego (FOMO) oraz nawykowe sięganie po urządzenie. Projekt aplikacji (infinite scroll, alerty) i społeczna akceptacja tego zachowania dodatkowo utrwalają je jako normę. Badania wskazują też, że phubbing może być zachowaniem samonapędzającym — im częściej phubbujemy, tym bardziej to zachowanie normalizujemy w otoczeniu.
Badania dostarczają licznych dowodów na to, że phubbing ma wymierne skutki. Prace Chotpitayasunondh i Douglas oraz kolejne eksperymenty i badania ankietowe pokazały, że osoba, która jest phubbed, ocenia jakość interakcji jako gorszą i doświadcza poczucia wykluczenia. Inne prace skoncentrowane na relacjach romantycznych wykazały związek między phubbingiem partnera a obniżoną satysfakcją z związku, niższą intymnością i wyższym poziomem konfliktów.
Eksperyment Edwarda Tronicka z lat 70. XX wieku miał na celu zbadanie, jak niemowlęta reagują na nagłe przerwanie interakcji z opiekunem. Procedura była prosta: matka wchodziła w ciepłą, responsywną wymianę z dzieckiem: uśmiechała się, reagowała na gesty i dźwięki. Następnie na znak badacza matka zamrażała wyraz twarzy. Przestawała mówić, reagować i patrzyła w jeden punkt, zachowując całkowitą neutralność. W ciągu kilku sekund dzieci:
- próbowały odzyskać uwagę matki,
- sięgały po nią, wokalizowały, machały rączkami,
- po niepowodzeniu pojawiały się frustracja, płacz, odwracanie wzroku, a nawet „zamykanie się” emocjonalne.
Gdy matka wracała do kontaktu, dzieci zwykle szybko regulowały się z powrotem, ale ślady stresu były widoczne.
Wyniki eksperymentu pokazały jednoznacznie, że brak reakcji emocjonalnej opiekuna jest dla dziecka wyjątkowo stresujący, a więź opiera się na stałej wymianie mikro-sygnałów: uśmiechu, spojrzeniu, przytaknięciu, odpowiedzi głosowej.
Choć eksperyment dotyczył niemowląt, mechanizmy, które ujawnił, działają także u dorosłych. Phubbing można rozumieć jako współczesną formę „nieruchomej twarzy” — jest subtelną, lecz bolesną przerwą w kontakcie, która uruchamia te same biologiczne i emocjonalne mechanizmy stresu, frustracji i wycofania. Z tego powodu jego skutki w relacjach są tak silne i tak dotkliwe.
- w obu przypadkach dochodzi do nagłego przerwania komunikacji społecznej,
- zanikają sygnały emocjonalne i mikrofeedback,
- osoba po drugiej stronie doświadcza stresu, dezorientacji i poczucia odrzucenia,
- relacja zostaje chwilowo „zawieszona”, co wywołuje napięcie i uraz
Człowiek potrzebuje odpowiedzi drugiego człowieka, aby czuć się bezpiecznie i widzianym.
Jakość więzi opiera się na wzajemnej uważności i sygnałach, które potwierdzają, że druga osoba jest naprawdę obecna w kontakcie. Mimika, spojrzenie i drobne reakcje tworzą emocjonalny most między ludźmi — to dzięki nim czujemy się widziani, słuchani i ważni. Gdy w rozmowie brakuje tych mikrogestów, relacja traci płynność i głębię. Autentyczne zaangażowanie wymaga pełnej obecności: odkładamy rozproszenia, patrzymy na rozmówcę i odpowiadamy na jego emocje. To proste elementy, które decydują o poczuciu bliskości i bezpieczeństwa w relacji.
| Element | Eksperyment „nieruchomej twarzy” | Phubbing | Co je łączy? |
| Sytuacja wyjściowa | Matka i dziecko są w ciepłej, responsywnej interakcji. | Rozmówcy prowadzą rozmowę lub wspólnie spędzają czas. | W obu przypadkach istnieje aktywna wymiana społeczna. |
| Nagła przerwa w kontakcie | Matka zamraża wyraz twarzy i przestaje reagować. | Rozmówca przerywa kontakt, patrząc w telefon. | Dochodzi do niespodziewanej utraty uwagi i obecności. |
| Brak sygnałów społecznych | Zanika mimika, ton głosu, kontakt wzrokowy. | Znika kontakt wzrokowy i reakcje — telefon przejmuje uwagę. | Druga osoba traci dostęp do mikroreakcji podtrzymujących więź. |
| Reakcje osoby „odłączonej” | Dziecko próbuje odzyskać uwagę, potem przeżywa frustrację i stres. | Partner, dziecko lub znajomy czuje irytację, odrzucenie, osamotnienie. | Pojawia się stres i dyskomfort wynikający z przerwanej synchronii. |
| Interpretacja emocjonalna | Dziecko odczuwa brak bezpieczeństwa i dezorientację. | Dorosły czuje się nieważny lub zlekceważony. | Obie sytuacje naruszają więź i wartością własną. |
| Wynik interpersonalny | Relacja zostaje chwilowo „zawieszona”. | Relacja traci płynność, pojawia się dystans. | Przerwanie więzi skutkuje pogorszeniem jakości interakcji. |
| Regulacja emocji | Bez reakcji matki dziecko ma trudność z samoregulacją. | Phubbing zwiększa napięcie, obniża nastrój i poczucie bezpieczeństwa. | Brak responsywności zaburza emocjonalną równowagę. |
| Mechanizm psychologiczny | „Emocjonalna nieobecność” opiekuna. | „Emocjonalna nieobecność” przez telefon. | Fundament: brak odpowiedzi człowieka na sygnały drugiego człowieka. |
Aby pielęgnować relacje, warto świadomie tworzyć przestrzeń na prawdziwą obecność. Rodzicom pomaga codzienna, choćby krótka chwila pełnej uwagi – bez telefonu i pośpiechu – bo to mikroreakcje, spojrzenia i odpowiedzi na emocje dziecka budują jego poczucie bezpieczeństwa. W relacjach partnerskich podobną rolę pełnią rytuały rozmów bez ekranów, w których partnerzy mogą patrzeć na siebie, reagować na mimikę i wzajemnie się „regulować”. Niezależnie od rodzaju więzi, kluczowe jest ustalenie jasnych granic technologicznych: odkładanie telefonu na czas rozmów, posiłków czy wspólnego odpoczynku wzmacnia zaangażowanie i chroni bliskość przed rozproszeniem.
TOP 3 – kroki do doskonalenia relacji
- Rytuał rozmowy bez ekranów – codziennie choć przez chwilę rozmawiajcie, odkładając telefony. Nawet 15 minut prawdziwej obecności wzmacnia bliskość bardziej niż długi czas spędzony „obok siebie”.
- Uważność zamiast wielozadaniowości – w trakcie rozmowy patrz na partnera, reaguj na mimikę i ton głosu. To prosty sposób na odbudowanie emocjonalnej synchronii.
- Jasne granice technologiczne – ustalcie wspólne zasady: np. brak telefonów w sypialni, podczas posiłków lub ważnych rozmów. Przewidywalne granice pomagają chronić relację przed rozproszeniem.
AUTOR: Monika Chrupek – Psycholog, Specjalista Psychoterapii Uzależnień, Psychoterapeuta
BIBLIOGRAFIA
Weimann, B., Cholewa, M., & Kleka, P. (2022). Związek phubbingu z samooceną w kontekście postrzeganych zachowań phubberskich rodziców. Przegląd Psychologiczny.
Analiza społeczna: Zjawisko phubbingu jako konsekwencja mediatyzacji życia społecznego — praca pokazująca phubbing w kontekście szerszych przemian społecznych i mediatyzacji.
David, M. E., & Roberts, J. A. (2017). Phubbed and Alone: Phone Snubbing, Social Exclusion, and Attachment to Social Media. Journal of the Association for Consumer Research, 2(2), 155–163.